مسيريابي بين استان‌هاي همدان و مركزي بر اساس اصول زمين‌شناسي زيست‌محيطي با استفاده از سنجش از دور و سيستم اطلاعات جغرافيايي

Pathway routing between Hamedan and Markazi based on environmental geology using Remote Sensing and Geographical Information Systems

طراحی اولیه مسیر یا مطالعات فاز صفر یكی از مهم‌ترین مراحل راهسازی است كه در طی آن بایستی محل عبور راه پیش از اقدام به ساخت از جنبه‌های مختلف بررسی شود تا ایمن‌ترین و اقتصادی‌ترین راه شناسایی شود. عدم توجه به پیامدهای زمین-شناسی زیست‌محیطی و ایمنی طرح‌های توسعه، باعث به هدر رفتن منابع سرزمین و ایجاد فاجعه‌های زیست‌محیطی و اقتصادی می‌شود. لذا به منظور جلوگیری از وارد آمدن خسارات جبران‌ناپذیر اقتصادی و زیست‌محیطی، انجام مطالعه و داشتن اطلاعات كافی از منطقه پیاده‌سازی ضروری است. در این مقاله روشی ارائه شده است كه بر اساس آن می‌توان مسیری بهینه از نظر زمین‌شناسی زیست‌محیطی، مهندسی و همچنین اقتصادی از شهرستان كبودرآهنگ (واقع در استان همدان) تا شهرستان ساوه (واقع در استان مركزی) ارائه نمود. لذا با در نظر گرفتن وضعیت زمین‌شناسی (سنگ‌شناسی، موقعیت هندسی لایه‌ها، گسل‌ها، شكستگی‌ها)، آبراهه-ها، توپوگرافی، پوشش گیاهی، كاربری اراضی و مناطق حفاظت‌شده‌ به طراحی كوتاه‌ترین مسیر‌ بین این دو نقطه پرداخته شده است. در این روش، ابتدا لایه‌های اطلاعاتی مورد نیاز از منابع مختلف جمع‌آوری شدند و با تبدیل این لایه‌ها به تصاویری هم مرجع از لحاظ موقعیت مكانی، امكان مقایسه بین آن‌ها فراهم شد. جهت ارزش‌گذاری لایه‌های اطلاعاتی مختلف، ابتدا تابع هزینه‌ هر یك از لایه‌ها نسبت به معیارهای مختلف محاسبه شد و در ادامه نتایج به دست آمده برای لایه‌های اطلاعاتی مختلف با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی مقایسه شدند. نتایج حاصل از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در نرم‌افزار رقومی Arc GIS نشان می‌دهند كه مسیر طراحی شده نسبت به مسیری كه قبلا در منطقه احداث شده است، از نظر زمین‌شناسی زیست‌محیطی دارای شرایط مطلوب-تری است. مطلوب بودن مسیر در معیار زمین‌شناسی زیست‌محیطی شامل عبور كمتر مسیر از مناطق دارای پوشش گیاهی، عبور كمتر از محل آبراهه‌ها و گسل‌های موجود در منطقه و عدم عبور از مناطق حفاظت شده می‌باشد. مقادیر عددی پارامترهای زمین-شناسی زیست‌محیطی، فنی و مهندسی و اقتصادی بین مسیر طراحی شده و مسیر موجود در منطقه در قسمت نتایج آورده شده اند.

One of the most important steps in road construction is the initial route design step or the zero-phase study. Before road construction, there must be a comprehensive checkup for the region around the site to detect the most safest and economical route. Nowadays, it is obvious that not much paying attention to the environmental geology and the safety of the developmental plans will lead to the waste of land resources, environmental and economic disaster which is completely against sustainable development between related communities. In order to eliminate economic and environmental damages, the zero phase study of the region and gathering of information is necessary. The main purpose in this article is to present the optimal route of the environmental geology, engineering and economic from Kabudarahang County in Hamadan province to Saveh County in Markazi province. Therefore the optimal and smallest route between mentioned regions considering the geology (lithology, Layers geometric, faults and joints), rivers, topography, vegetation coverage, land use and protected areas has been designed. In the first of the achieving purpose, informational layers from different resources were gathered. Then, these vector layers converted to raster layers and after performing the geo-referencing step, the comparison of layers was possible. Therefore the weight function of each layer in comparison of each criterion was calculated to evaluate different information layers. Then Analytical Hierarchy Process (AHP) was utilized to compare the results from different information layers. Results gathered from AHP in ArcGIS program shows that presented routing is more favorable in environmental geology and do less pass from regions covered by vegetation or even rivers and faults. In other hands, designed route will lead to time and design cost savings. All the mentioned parameters are ways to achieve the optimal route. In addition to benefits of designed route in environmental geology in spite of constructed route, results show that the designed route is shorter than the existing route. Also the cut/fill operation volume of the new route will lead to reduce the costs of constructions.