سنجش و اندازه گيري فضايي- زماني فرم شهر يزد با بكارگيري متريك هاي فضايي

Measuring spatial - temporal of Yazd urban form using spatial metrics

شكل و فرم شهر در زمانها و دوره هاي مختلف مي تواند تحت تاثير عوامل مختلف اجتماعي، اقتصادي، سياسي، مديريتي و طبيعي متفاوت و متغير باشد و در طول زمان ثابت و ايستا نيست. بنابراين تشخيص فرم فضايي- زماني شهر يكي از مسايل و چالش هاي كنوني برنامه ريزان شهري براي هدايت و ساماندهي بهينه شكل شهر به جهات مناسب مي باشد. شهر مورد مطالعه اين پژوهش شهر يزد و دوره زماني مورد مطالعه از سال 1354 تا سال 1389 مي باشد. براي دستيابي به هدف تحقيق كه همان اندازه گيري فرم اين شهر با استفاده از متريك هاي فضايي مي باشد از داده هاي سنجش از دور، تصاوير ماهواره اي و نرم افزار Arc GIS بهره گرفته شده است. نتايج به دست امده حاكي از آن است كه در چهار دوره مورد بررسي، ميزان پيچيدگي يا بي نظمي شكل قطعات ولكه هاي شهر افزايش، اندازه مركزيت يا نزديكي قطعات شهري به يكديگر كاهش، ميزان فشردگي يعني تعداد قطعات، اندازه قطعات نيز كاهش، ميزان تخلخل يا وجود فضاهاي خالي و استفاده نشده افزايش و در نهايت تراكم به شدت كاهش يافته است كه همه اينها بيانگر اين نكته است كه شهر يزد از فشردگي و متراكم بودن به سمت گستردگي و پراكنش سطحي بي رويه حركت كرده است كه با توجه به اثرات نامطلوب اين پديده، شايسته است از استراتژي ها و سياست هاي كنترلي شديد در بخش هاي پيراموني و مرزهاي رشد شهر استفاده گردد.

Urban form can be affected by diverse factors in different times. Socio- economic, political and physical factors are among the main contributors. So, one of the most important challenges of urban planners is measuring and identifying urban development pattern in order to direct and strengthen it to sustainable pattern and right direction. The case study of the present paper is the city of Yazd, a middle-sized city in the center of Iran, and the studied years are 1975, 1987, 2000 and 2010. To achieve the main objective of the paper, measuring Yazd growth and expansion by spatial metrics, it has used remote sensing data and satellite imageries and ArcGIS software. The conclusion revealed that in four periods of study, complexity or irregularity of the urban patch shapes has increased, centrality or average distance of the dispersed parts to the city center has decreased, compactness or the number and area of patches their distance from each other has decreased, porosity or ratio of open space has increased and finally population density of city has decreased in a large amount. Therefore, all perimeters show that the temporal - spatial form of Yazd has moved from compact to sprawl. Due to many undesired impacts of urban sprawl, urban planners and authorities are required to use adherent techniques and policies to control urban sprawl and to direct it toward more sustainable directions.