بررسي شاخص هاي جمعيتي و تهيه نقشه پراكنش علف هاي هرز مزارع گندم ديم استان زنجان

Study on Weed population indices and producing weed maps in dryland wheat fields of Zanjan province

به منظور شناسایی و تعیین غالبیت علف­های هرز مزارع گندم دیم استان زنجان، 342 مزرعه گندم در پنج شهرستان این استان طی سال های 1379 تا 1384 بررسی شد. با شمارش علف‌های‌هرز به تفكیك جنس وگونه، شاخص­های جمعیتی آن­ها محاسبه شد. برای تمامی مزارع، طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا توسط دستگاه GPS ثبت گردید. با استفاده از این اطلاعات نقشه پراكنش گونه­های مختلف علف‌های‌هرز مزارع گندم استان زنجان در محیط GIS تولید گردید. با توجه به نتایج به دست آمده از شهرستان­های ابهر، ایجرود، خدابنده، ماهنشان و زنجان به ترتیب 62، 64، 70، 51 و 70 گونه علف هرز شناسایی شد. نتایج نشان داد كه در مزارع گندم دیم استان زنجان 97 گونه علف هرز وجود داشت. پهن برگ­های غالب مزارع گندم دیم استان زنجان به ترتیب اهمیت عبارت بودند از هفت بند (Polygonum aviculare L.)، شمعدانی وحشی (Geraniumtuberosum L.)، فرفیون (Euphorbiasp. L.) و قدومه (Alyssumsp. L.). باریك برگ­های غالب مزارع گندم استان زنجان را نیز می‌توان به ترتیب اهمیت گونه‌های گندم نیا (Aegilopssp. L.)، جو وحشی (Hordeum sp. L.) و گارس (Eremopyrum sp. [Spreng.] Nevski.) دانست. علاوه بر این مهمترین رستنی­های مزاحم قبل از برداشت گندم در استان زنجان به ترتیب اهمیت عبارت بودند از پیچك صحرایی (Convolvulus arvensis L.)، گلرنگ وحشی (Carthamusoxycantha Bieb.)، كنگر چند ساله (Cirsium arvense [L.] Scop.) و شاهی وحشی (Cardaria draba [L.] Desv.). تیره­های آفتابگردان (Asteraceae)، خردل (Brassicaceae)، نخود فرنگی (Fabaceae) و گرامینه­ (Poaceae) به ترتیب بیشترین تنوع گونه­های علف هرز را در خود جای دادند.

An experiment was conducted to identify weed species and determine the abundance of each species over the Dryland wheat fields of Zanjan province, 342 wheat fields in five counties during 2000 to 2005 were investigated. Population indices were calculated by counting number of weeds species in each sampling quadrate. In each field, longitude, latitude and elevation were recorded using global positioning system (GPS) to produce weed species maps in Geographic Information System (GIS) over the studied area. Based on the results 97 species were recorded over the province out of which 62, 64, 70, 51 and 70 weed species collected from Abhar, Eijrood, Khodabandeh, Mahneshan and Zanjan counties respectively. The broadleaved weed species regarding their importance were: knotweed (Polygonum aviculare L.), tuberous geranium (Geranium tuberosum L.), spurge (Euphorbiasp. L.) andalyssum (Alyssumsp. L.) respectively whereas dominant grass weed species were goatgrass (Aegilopssp. L.), barley (Hordeum sp. L.), and squarosa couch grass (Eremopyrum sp. [Spreng.] Nevski.) respectively. Considering damage prior to harvest, field bindweed (Convolvulus arvensis L.), was the most important weed followed by: safflower (Carthamusoxycantha Bieb.), Canada thistle (Cirsium arvense [L.] Scop.) and hoary cress (Cardaria draba [L.] Desv.) respectively. The families of Asteraceae (chicories), Brassicaceae (cabbages), Fabaceae (legumes) and Poaceae (grasses) were the most diversed families of weed species.