پويايي مكاني علف‌هاي‌هرز يك مزرعه با سابقه تناوبي كلزا- آيش- گندم

Spatial dynamic of weeds in a field with Canola-Fallow-Wheat crop rotation history

به منظور ارزیابی پویایی مكانی علف‌های‌هرز طی فصل رشد، آزمایشی در سال زراعی 86-1385 در مزرعه نمونه آستانه قدس رضوی واقع در 10 كیلومتری جنوب شرقی مشهد به اجرا درآمد. به این منظور قطعه زمینی به مساحت یك هكتار و با سابقه تناوبی كلزا- آیش- گندم انتخاب شد. علف‌های‌هرز موجود در مزرعه به روش نمونه برداری گسسته سیستماتیك و با استفاده از كوادرات 0.5 × 0.5 متر، طی سه مرحله به ترتیب قبل از كنترل شیمیایی، پس از كنترل شیمیایی و قبل از برداشت به تفكیك گونه شمارش و تراكم هر گونه ثبت گردید. در 196 نقطه نمونه برداری شده از مزرعه، 15 گونه علف‌هرز مشاهده شد. تراكم كل علف‌های‌هرز در مزرعه طی مراحل اول، دوم و سوم نمونه برداری به ترتیب معادل 42/44، 16/12، 93/3 بوته در متر مربع بود. به نظر می رسد این روند نزولی، در نتیجه كارایی عملیات كنترلی ایجاد شده است. در مرحله اول نمونه برداری گونه­ های Goldbachia laevigataو Chorispora tenella مهمترین علف‌های‌هرز مزرعه بودند. این درحالی بود كه علف‌های‌هرز Fumaria vaillantii و Polygonum aviculare در مرحله دوم نمونه برداری اهمیت پیدا كردند. در مرحله سوم نمونه برداری نیز هفت بند غالب ترین علف‌هرز مزرعه و از اهمیت شاهتره كاسته شد. جهت توصیف پویایی مكانی علف‌های‌هرز مزرعه از روش زمین آمار استفاده شده و توابع واریوگرام گونه ­ها در سه مرحله نمونه برداری محاسبه شدند كه واریوگرام های تهیه شده از مدل های كروی و نمائی تبعیت می كردند. پس از محاسبه اجزاء واریوگرام ها مشخص شد كه كمترین و بیشترین اثر قطعه ای به ترتیب معادل 0.13 و 0.45 بودند. دامنه تأثیر گونه های غالب مزرعه نیز بین 2.8 تا 196.6 متر متغیر بود. با استفاده از اجزاء واریوگرام های محاسبه شده در فرایند درون یابی كریجینگ نقشه های توزیع مكانی علف‌های‌هرز مزرعه رسم شدند كه كه توزیع لكه­ای، و در امتداد جهت شخم را در بیشتر موارد مشاهده شد. نتایج نشان داد كه حضور گیاه زراعی كلزا در تناوب و عملیات كنترلی متناظر با آن روی نوع علف‌های‌هرز مزرعه و توزیع مكانی گونه­های مورد مطالعه موثر بود. در واقع تناوب زراعی با تاثیر بر جوامع علف‌های‌هرز می تواند در كنترل تلفیقی علف‌های‌هرز به عنوان یك گزینه مطرح باشد.

In order to evaluate the spatial dynamic of weeds during growing session an experiment was conducted at Astane Ghodse Razavi experimental field. One hectare size with canola-fallow-wheat rotation was selected. Sampling was carried out by discrete systematic method in which the samples were taken from plots of 7m×7m, using 0.5m×0.5m quadrates in three stages, pre chemical control, post chemical control and pre harvesting, and species and their densities were determined. Fifteen species were observed from 196 sampling points. Total weed density in the field during the first, second and third sampling stages were 44.42, 12.16 and 3.93 plant per square meter respectively. It seems that this downward trend was as a result of control operations efficiency. Goldbachia laevigata and Chorispora tenella were most important weeds in the filed during first sampling stage. While Fumaria vaillantii and Polygonum aviculare became important at during the second stage of sampling. Also P. aviculare was the most important weed in the filed during the third sampling stage and the importance of F. vaillantii was decreased. To describe the dynamics of weeds, the geostatistic method was used and variogram functions of weeds in each three sampling stages were calculated which had spherical and exponential models. Maximum and minimum of nugget effect were 0.13 and 0.45 respectively. The ranges were also between 2.8 and 196.6m. The spatial distribution maps of weeds were drawn applying variogram parameter in Kriging interpolation that showed patchy and plow directed distribution. The results showed that presence of canola in crop rotation and corresponding control operations was effective on type and spatial distribution of weeds of studied species. In fact crop rotation with the effects on weed communities can be as an option in integrated weed management effect on weeds.