تعيين توانايي رقابتي چند گونه علف هرز رايج در گندم (Triticum aestivum L.) و كلزا (Brassica napus L.)

Evaluation of competition ability of some common weed species in wheat (Triticum aestivum L.) and canola (Brassica napus L.)

طی چهار آزمایش مجزا، رقابت تراكم­های مختلف چاودار (Secale cereale) و خردل وحشی (Sinapis arvensis) با گندم (رقم سایسون)، همچنین تداخل سیرسیوم كانادایی (Cirsium arvens) و خردل وحشی با كلزا (رقم اوكاپی) در مزرعه تحقیقاتی دانشكده كشاورزی دانشگاه بوعلی سینا در سال زراعی 88-1387 مورد بررسی قرار گرفت. مدل هذلولی راست گوشه، روند كاهش عملكرد هر دو گیاه زراعی را نسبت به تراكم و وزن خشك علف­هرز به خوبی توصیف كرد. افزایش وزن خشك هر سه گونه علف­هرز نسبت به تراكم آنها در واحد سطح، به صورت خطی بود. در شرایط تداخل با گندم، شیب اولیه كاهش عملكرد (پارامتر I) و آستانه خسارت اقتصادی (ET) ناشی از رقابت علف­هرز خردل وحشی نسبت به گونه باریك برگ چاودار به ترتیب بیشتر و كمتر بود. اثر بازدارندگی علف­هرز سیرسیوم بر كلزا نسبت به خردل وحشی بیشتر بود و آستانه خسارت اقتصادی كمتری داشت. افزایش وزن خشك علف­هرز خردل وحشی در واحد سطح به ازای هر بوته آن، در رقابت با كلزا كمتر از گندم بود. همچنین ET این علف­هرز در گندم بیشتر از كلزا به دست آمد. به جز آزمایش تداخل سیرسیوم با كلزا، در سایر موارد هنگامی كه وزن خشك علف­هرز به عنوان معیار سنجش افت عملكرد محصول قرار گرفت، ضریب تبیین بالاتر و میانگین مربعات باقیمانده كمتری نسبت به تراكم علف­هرز حاصل شد. این یافته­ها نشان داد كه وزن خشك علف­هرز در مقایسه با تراكم آن، در بیشتر مواقع نماینده بهتری از قدرت رقابتی و اثرات مخرب علف­هرز بر گیاه زراعی است. همچنین گونه پهن برگ خردل وحشی در تداخل با گندم رقابتی­تر از چاودار بود. اما در تداخل با كلزا، قدرت رقابتی كمتری در مقایسه با گونه پهن برگ سیرسیوم نشان داد.

In four separate experiments, competition of different densities of feral rye (Secale cereale) and wild mustard (Sinapis arvensis) with wheat (Sayson cv.), also interference of Canada thistle (Cirsium arvens) and wild mustard with canola (Okapi cv.) were evaluated in 2008-2009 growing season, in Bu-Ali Sina University of Hamedan. Rectangular hyperbolic model, yield reduction of both crops than weed density and dry weight described properly. Increased dry weight of each three weed species than density per unit area was linearly. In interference with wheat, initial slope of yield loss (I) and economic threshold (ET) of wild mustard competition than feral rye were more and less, respectively. Inhibiting effect of Cirsium arvens on canola was more than wild mustard and had less economic threshold. Increasing dry weight of wild mustard per unit area instead of per plant, in competition with canola was less than wheat. Also ET of this weed in wheat was obtained more than canola. Except for experiment of Cirsium arvens interference with canola, in other cases when weed dry weight as criterion of yield loss was used, higher coefficient of determination (R2) and less residual mean square (RMS) than weed density was obtained. These results showed that weed dry weight, in comparison with density, was often better indicator of competitive ability and negative effects of weeds on crops. Also wild mustard interference with wheat was more competitive than feral rye. But its interference with canola showed less competitive ability as compared with broad leaf weed of Cirsium arvens.