اضطراب در بيماران مبتلا به سرطان پستان و مقابله با آن

مقدمه سرطان پستان شايع ترين سرطان در بين بانوان سراسر دنيا و در عين حال يكي از درمان پذيرترين آن ها است. اين دو مشخصه يعني شايع بودن و قابل درمان بودن اين بيماري باعث شده است كه تعداد زيادي از بيماران درمان شده باشند، طول عمر زياد داشته و نيازمند حمايت هاي پس از تشخيص، حين و پس از درمان باشند. بسياري از بانوان پس از اطلاع از ابتلا به اين بيماري دچار عوارض روحي مانند افسردگي و اضطراب مي شوند و انجام درمان هاي سخت همچون عمل جراحي و شيمي درماني كه هر يك با عوارض جانبي خاصي همراه است، اين عوارض روحي را تشديد مي كند. اضطراب ناشي از بيماري و عوارض درمان گاهي تا سال ها پس از درمان باقي مي ماند و باعث كاهش كيفيت زندگي در اين بيماران مي شود. به همين دليل شناخت اين عارضه و بررسي راه هاي مقابله با آن در افزايش كيفيت زندگي اين بيماران اهميت زيادي دارد . روش بررسي مقالات مختلف از طريق جستجو در منابع Embase, pub med, Ovid, Cochrane, با واژه هاي breast cancer, anti anxiety, treatment anxiety, انتخاب شدند و از نظر شيوع اضطراب به دست آمده در بيماران، علل و فاكتور هاي مساعدكننده و درمان به كار برده شده بررسي گرديدند. پرسشنامه هاي به كار برده شده در اين مطالعات شامل Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) test State-Trait Anxiety Inventory (STAI) Hamilton Anxiety Rating Scale (HARS) test EORTC-QLQ-C30 quality of life scale بودند كه در اغلب مطالعات توسط پرسشگر آموزش ديده و با سوال از بيماران تكميل شدند. شيوع شيوع اين عارضه در بيماران مبتلا به سرطان پستان از 16 درصد تا 65 درصد گزارش شده و به عنوان شايع ترين عارضه در اين بيماران معرفي شده است. شدت اضطراب متفاوت مي باشد و در اغلب موارد اضطراب در حد متوسط يا شديد گزارش شده است. در يك مطالعه 19 درصد بيماران اضطراب شديد و 77 درصد از آنان اضطراب در حد متوسط و 25 درصد اضطراب خفيف داشته اند. در برخي مطالعات شيوع اضطراب در مبتلايان به سرطان پستان را بيش از بقيه سرطان هاي بانوان يافته اند]2[. اضطراب و ترس از عود در اين بيماران در يك مطالعه تا 23 درصد گزارش شده است. در بيماران جوان، بيماراني كه داراي فرزند بودند و بيماراني كه شيمي درماني شده بودند، به طور معني داري بيشتر بوده است ولي فاصله از تشخيص با شدت اضطراب ارتباطي نداشته است]3[. در يك مطالعه بانواني كه در مراجعه به كلينيك پيگيري از همراهي همسر خود محروم بوده اند، به طور معني داري اضطراب بيشتري داشته اند]1[. مواردي مانند ترس از عود بيماري يا ترس از دست دادن خانواده، ترس از عوارض بيماري يا درمان هاي انجام شده مانند قطع عضو، ريزش مو، تورم دست از جمله علل ايجاد اضطراب در اين بيماران مي باشند. در اين مطالعات همچنين افراد داراي اضطراب تمايل بيشتري به مشاوره با روانپزشك و استفاده از روش هاي جايگزين براي درمان داشته اند]1[. اهميت اين مسيله اين است كه اضطراب بيمار گاهي وي را به انتخاب روش هاي غير معمول درمان و درنتيجه به تاخير انداختن درمان سوق خواهد داد لذا، درمان اضطراب بيمار قسمتي از درمان اصلي بيمار است و از همان مرحله اول بايد آغاز شود و تا انتهاي درمان و پس از آن ادامه يابد. تشخيص علايم اضطراب در اين بيماران تا حدي مشابه بيماران مبتلا به اضطراب در جمعيت نرمال است. در برخي بيماران علاوه بر علايم عمومي اضطراب مانند ترس، دلهره، لرزش دست، تنگي نفس، احساس گير كردن چيزي در گلو و تپش قلب علايم ديگري مانند فكركردن مداوم به بيماري و احساس بازگشت بيماري در اين بيماران ديده مي شوند. عكس العمل بيماران در برابر اضطراب متفاوت است مثلاً برخي از بيماران به دليل اضطراب شديد و ترس از عود، مكرراً به پزشك خود مراجعه مي كنند و براي اطمينان از كنترل بيماري تقاضاي انجام معاينه يا اقدامات تشخيصي مانند ماموگرافي يا سي تي اسكن را دارند و درمقابل برخي بيماران به دليل اضطرابي كه در هنگام مراجعه به پزشك دارند، حتي پيگيري روتين خود را نيز فراموش مي كنند و پس از اتمام مراحل درماني ديگر اصلاً به پزشك مراجعه نمي كنند. لذا، برخورد با اين بيماران براساس نوع اضطراب و عكس العمل آن ها بايد متفاوت باشد. درمان بيماران مبتلا به سرطان پستان بهتر است به محض تشخيص با راهنمايي پزشك خود به يك مشاور روانشناس يا روانپزشك مراجعه كنند تا درصورت بروز افسردگي يا اضطراب درمان هاي لازم را دريافت كنند. پزشك مي تواند از درمان هاي دارويي يا غير دارويي براي درمان عوارض روحي استفاده كند فقط بايد توجه داشت كه بعضي درمان هاي دارويي ممكن است با داروهاي مربوط به درمان سرطان بيمار تداخل داشته باشد. ورزش به عنوان يك روش كاهش اضطراب در بيماران مبتلا به سرطان پستان بررسي شده است]7[ و نتايج خوبي دربرداشته است. انجام فعاليت هاي ورزشي خصوصاً اگر در اولين فرصت پس از تشخيص شروع شود، اثر واضحي در كاهش اضطراب دارد. در مطالعه اي كه برروي بيماران در دانشگاه ميشيگان انجام شده است، تاثير فعاليت هاي ورزشي خفيف و متوسط (30 تا 40 دقيقه در روز و 4 روز در هفته بررسي و مشخص شده است كه اين ورزش ها در كاهش اضطراب و افسردگي بيماران موثر بوده اند. شركت در جلسه هاي گروهي نيز يكي از روش هاي موثر در كاهش اضطراب معرفي شده است. در مقاله اي كه دكتر منتظري و همكاران در مورد تاثير گروه هاي حمايتي در كاهش اضطراب اين بيماران منتشر كرده اند]8[، اين روش بسيار موثر بوده است. در اين مطالعه بيماران پس از تشخيص در يك گروه حمايتي عضو شدند و هر ماه يك بار در گروه هايي 14تا 16 نفره با حضور مسيول گروه كه يك كارشناس با سابقه در اين امر بود، شركت مي كردند و در مورد مشكلات روحي و پزشكي خود با يكديگر صحبت مي كردند و فعاليت هايي مانند مسافرت هاي كوتاه و جلسه هاي آموزشي نيز داشتند. اين بيماران در مصاحبه هاي انجام شده از جلسه ها راضي بوده اند و از ميزان اضطراب آن ها پس از شركت در اين جلسه ها به ميزان قابل توجهي كاسته شده است. در مطالعه مشابهي كه در كشور فرانسه انجام شد، بيماران پس از تشخيص در 8 جلسه به مدت 2 ساعت در هفته در برنامه هاي آموزشي كه روش هاي مقابله با استرس به آن ها آموزش داده مي شد، شركت مي كردند و پس از اتمام اين برنامه و يك سال پس از آن، ميزان اضطراب و افسردگي بيماران را مي سنجيدند. در اين مطالعه نيز بيماران شركت كننده در اين برنامه ها نسبت به بيماران ديگر كمتر دچار اضطراب و افسردگي بودند و هيچ نتيجه منفي از اين برنامه هاي گروهي ديده نشد]10[. يوگا نيز به عنوان يك روش موثر در درمان اضطراب اين بيماران معرفي شده است]6[. تمرين هاي تنفسي، تكنيك هاي آرام سازي و تصويرسازي ذهني براي اين بيماران به كار برده شده و با نتايج خوبي همراه بوده است. نوعي از يوگاي آرامrestorative yoga)) نيز در اين بيماران موثر واقع شده و اضطراب و افسردگي را تا حد قابل قبولي كاهش داده است]9[. در برخي از مطالعات اعتقادات مذهبي و نقش آن در كاهش اضطراب بررسي شده است كه در اغلب اين مطالعات نقش مثبت آن خصوصاً در مراحل پاياني سرطان به اثبات رسيده است]5[. آروماتراپي به عنوان يك روش در درمان اين بيماران معرفي ]4[ و مطالعات محدودي در اين زمينه انجام شده است. يكي از روش هاي ديگر درماني كه در اين بيماران استفاده شده و مطالعات محدودي در مورد آن انجام شده است، رفلكسولوژي (ماساژ و فشار بر قسمت هاي مخصوص در كف پا كه باعث تاثيرهايي در بقيه نقاط بدن مي شود) مي باشد كه در كاهش اضطراب در برخي بيماران مبتلا به سرطان تاثير داشته است اما، براي اثبات نتايج آن نياز به مطالعات و بررسي هاي بيشتري مي باشد. اضطراب يكي از عوارض شايع بعد از ابتلا به سرطان پستان است كه از ابتداي تشخيص تا سال ها پس از درمان گريبان گير بيمار است و باعث اشكال در تصميم گيري براي درمان و همچنين كاهش كيفيت زندگي در اين بيماران خواهد شد. لذا، بايد در اولين فرصت بعد از تشخيص، درمان لازم صورت گيرد. براي درمان اين بيماران مي توان از درمان هاي دارويي و غيردارويي مانند فعاليت هاي ورزشي، يوگا، درمان هاي حمايتي و گروه-درماني استفاده كرد. مشاوره روانپزشكي مي تواند نقش مهمي در تشخيص به موقع اختلالات اضطرابي در اين بيماران و درمان صحيح آن داشته باشد و درمان صحيح اين بيماران به نوبه خود باعث افزايش كيفيت زندگي، قدرت تصميم گيري و نقش آفريني بهتر بيمار در خانواده خواهد شد.