تحليل تاثيرپذيري مثنوي تحفه العراقين از قرآن كريم

The Analysis of Species Effects of Holy Quran in Tohfat-Al-Araghain Mathnavi

خاقاني شاعر بزرگ قرن ششم هجري است كه با لقب "شاعر ديرآشنا" شهره گشته است. مثنوي «تحفه العراقين» كه حاصل و ره‌آورد سفر خاقاني به مكه معظمه است؛ تحت تاثير فراوان آيات قرآن كريم قرارگرفته است. تحليل و بررسي اين تاثيرات علاوه بر اين كه به درك و دريافت بيش‌تر شعر او كمك مي‌نمايد؛ ميزان تسلط و آگاهي خاقاني را نسبت به قرآن كريم نيز نشان مي‌دهد. لذا در اين مقاله بر آن‌ايم تا با روش تحليلي- آماري و استفاده از منابع كتابخانه‌اي، هنر سبكي خاقاني و بلاغت او را در مثنوي «تحفه العراقين» از حيث كاربرد آيات بررسي نماييم و به اين پرسش‌ها پاسخ دهيم كه با توجه به نوع كاربرد آيات، خاقاني بيش‌تر از چه شيوه يا شيوه‌هايي بهره برده است؟ هم‌چنين بسامد و درصد كاربست آيات قرآن كريم در اين مثنوي چه ميزان است و اين مساله مبيّن چه چيزي است؟ نتيجه اين پژوهش حاكي از اين است كه خاقاني در كاربست واژه‌هاي قرآني، آيه و يا آيات قرآن كريم در اين مثنوي از شيوه‌هاي متنوع بلاغي بهره برده كه از ميان آن‌ها، دو شيوه «تلميح» و «وام‌واژه» بيش از همه در شعر او كاربرد داشته است. اين مساله مبيّن شخصيت ديني و مذهبي خاقاني و تسلط و اشراف كامل او بر قرآن كريم است.

Khaghani is a great poet in six century (A.H) that is famous by “Dir Ashena Poet” meaning the poet that is difficult to understand his/ her poems. This title shows he composed difficult poems and for understanding his poems we should know traditional medicine, astrology, religious sciences related to quran, Hadis and so on. Tohfat- Al- Araghain that is as a souvenir of travelling to Mecca has been affected by Holy Quran. Analysis of these effects helps us to understand his poems deeper and also shows how Khaghani’s skill about this holy book. So, in this paper by analysis- statistical method and utilize of book resources we are going to analyze Khaghani’s poems in Tohfat- Al- Araghain mathnavi in order to answer these questions: Which ways has used Khaghani in this book to utilize Quran verses? Also, how much is frequency and percentage of these verses? And what does show this issue? Study of this issue demonstrates Khaghani has applied various ways such as derivation, allusion, translation and so on that shows religious character of him and also his knowledge about Quran.