پژوهشي در معناي واژه قرآني «خشيت» و تفاوت آن با «خوف»

يكي از مفاهيم ارزشي و اخلاقي قرآن كريم خشيت از خداي متعال است. معمولاً، مفسّران و مترجمان، خشيت را به خوف تفسير كرده و اين دو واژه را مترادف پنداشته‌اند. پژوهندگاهي نيز بين آن دو واژه تفاوت‌هايي ذكر كرده اند. در مقاله حاضر، پس از بحث در انكار ترادف اين دو واژه، تفاوت‌هايي كه بعضي از دانشمندان و مفسّران چون ابوهلال عسكري، محقّق طوسي و علّامه طباطبايي براي خوف و خشيت قايل شده اند نيز در معرض نقد قرار گرفته است. همچنين، در ادامه، با معيار و مرجع قرار دادن قرآن كريم به عنوان يك منبع اصيل در معناشناسي كلمات و با دقّت در كاربردهاي قرآني اين دو واژه، اثبات شده كه: «خشيت» آن ترس ارادي است كه از روي علم و معرفت همراه با تعظيم، در نفس آدمي ايجاد مي‌شود و او را به فروتني وا مي دارد؛ امّا «خوف» آن انفعال نفساني و واكنش غريزي و طبيعي نفس انساني يا حيواني است كه بر اثر انتظار فرارسيدن امري ناخوشايند يا از دست دادن امري خوشايند پديد مي‌آيد. يكي از اساسي ترين كليدهاي استنباط تفاوت «خوف» و «خشيت» در كاربردهاي قرآني آن است كه خوف ـ كه امري طبيعي و غريزي است ـ در برابر غير خدا به پيامبران نسبت داده شده، امّا هيچ‌گاه خشيت از غير خدا به آنان نسبت داده نشده است.

Among the ethical concepts in the Quran one is the concept of "Khashyat" (awe) toward the God. Commentators and translators of the Quran usually consider the word "Khashyat" as a synonym of the word "fear". There are, of course, some commentators who have tried to make difference between these two terms. In this paper the author claims that these two terms have been used in the Quran in two different meanings and the kind of difference proposed by some writers as Abu Hilal Askari, Tusi, and tabatabaee is also criticized. The author by reference to the text of the Holy Quran and the usage of the terms "Khashyat" and "Khouf" in the Quran suggests that "Khashyat" is used for voluntary fear toward God. It comes from knowledge and is always with glorifying God and it makes the servant to humble before God. On the other side "Fear" is considered as a kind of reaction and not action; a reaction concerning losing what is pleasant or to what one expects to be unpleasant. Among the basic grounds for this distinction is the usage of these two words in the Quran. Fear is assigned to the prophets for other than God, but Awe is used just for the prophets before God and not other than God.