تاثير سايه بر خصوصيات مورفو- فيزيولوژيك و محتواي اسانس ژنوتيپ هاي مختلف از سه گونه نعناع

The effect of shade on morpho-physiological characteristics and essential oil content of three mint species

نعناع يكي از مهمترين گياهان دارويي و معطر دنياست، با اين حال تاثير سطوح سايه بر توليد و اسانس نعناع شناخته نشده است. لذا اين پژوهش با هدف بررسي تاثير سطوح مختلف سايه دهي بر توليد سه گونه نعناع انجام شد. به همين منظور آزمايشي درطي سال هاي 1392-1391 در فضاي باز مزرعه چاه اناري دانشگاه صنعتي اصفهان، در قالب طرح كاملاً تصادفي در 3 تكرار و بصورت گلداني انجام شد. تيمار ها شامل: 5 سطح سايه (آفتاب كامل(شاهد)، 30-20 درصد سايه، 50-40 درصد سايه، 70-60درصد سايه و سايه 90-80 درصد) به عنوان محيط و9ژنوتيپ (كرج، همدان، اصفهان (گونه پونه M. longifolia)، طبس، قزوين و 7-1 (گونه piperita .M) و2-1، 3-11 و بجنورد (گونه نعناع سبز M. spicata) بودند. صفات وزن تر وخشك اندام هوايي ، وزن تر وخشك ريشه، محتواي كلروفيل و كاروتنوييد برگ، درصد و عملكرد اسانس اندام هوايي اندازه گيري شد. تجزيه آماري داده ها مطابق با تجزيه مركب در چند محيط انجام شد. بيشترين وزن تر اندام هوايي (46/156 گرم در گلدان) در ژنوتيپ كرج در سايه 30-20% مشاهده شد. بيشترين وزن خشك اندام هوايي (60/46 گرم در گلدان) در ژنوتيپ اصفهان در سطح شاهد ديده شد. بيشترين وزن تر ريشه (47/263 گرم در گلدان) در ژنوتيپ كرج و در سايه 30-20% مشاهده شد. ژنوتيپ كرج در سايه 50-40% بيشترين وزن خشك ريشه (03/73 گرم در گلدان ) را به خود اختصاص داد. بيشترين محتواي كلروفيل b (89/6 ميلي گرم بر گرم وزن تر) در ژنوتيپ اصفهان در سطح شاهد و بيشترين محتواي كاروتنوييد (71/5 ميلي گرم بر گرم وزن تر) در ژنوتيپ قزوين در سايه 30-20% بدست آمد. بيشترين درصد محتواي اسانس (82/1%) به ژنوتيپ طبس در سايه 30-20اختصاص داشت. بيشترين عملكرد اسانس (16/80 ميلي گرم بر گرم وزن تر) در ژنوتيپ اصفهان در 30-20 % سايه بود. در سطح شاهد و سايه 30-20% ژنوتيپ اصفهان، در سايه 50-40% ژنوتيپ كرج، در سايه 70-60% و سايه90-80 % ژنوتيپ 3-11 بيشترين وزن خشك اندام هوايي را توليد كردند. بالاترين ميزان درصد اسانس در سطح شاهد، سايه 30-20% و سايه 50-40% از ژنوتيپ طبس، در سايه 70-60% و سايه 90-80% نيز از ژنوتيپ 2-1 بدست آمد. نتايج اين آزمايش نشان داد كه صفات اندازه گيري شده بستگي به ژنوتيپ و سايه داشت و انتخاب ژنوتيپ مقاوم به سايه امكان پذير مي باشد.

Mint is one of the most important medicinal and aromatic plants in the world; nevertheless, the effects of shading levels on growth and quality of mint accessions have not been well documented. Therefore, the purpose of this experiment was to determine the effects of five shade levels on production of nine mint genotypes. For this purpose, a completely randomized design with three replications was conducted during 2012-2013 growing seasons in pots in open space in Chah anari field in Isfahan University of technology. Treatments were: (0 (full sun), 20-30% shade, 40-50% shade, 60-70% shade and 80-90% shade) as different environments and 9 species of mint: ( Karaj, Hamedan and Esfahan (M. longifolia), Tabas, Ghazvin and 7-1(M. piperita), 2-1, 11-3 and Bojnord (M. spicata) i. Shoot fresh and dry weights, root fresh and dry weights, leaf total chlorophyll and chlorophyll a and b and carotenoid contents, essential oil content and yield were measured. The data were analyzed using combined analyses of data. The highest shoot fresh weight (156/46 g per pots) was measured under 20-30% shade in Karaj. The highest shoot dry matters (46/60 g per pots) were detected in Esfahan genotype under control (full sun full). The highest root fresh weight (236/47 g per pots) was recorded for Karaj genotype under 20-30%. The highest root dry matters (73/03 g per pots) were measured for Karaj genotype under 40-50%. The highest chlorophyll b (6/89 mg /g) was measured in Esfahan under sun full. The highest carotenoid content was detected in Ghazvin genotype under 20-30% shade level. The highest essential oil (1/82%) was recorded in Tabas genotype under 20-30%. The highest essential oil yield (80/16 mg/g) was registered in Esfahan genotype under 20-30%... Results of this experience showed that measured traits depended on the genotype and shade level and it was possible to select tolerant genotypes. Esfahani genotype under control and 20-30%, Keraj genotype under 40-50%, 3-11 genotype under 60-70 and 80 to 90% shadings produced the highest shoot dry yield, respectively. Whereas, the highest essential oil content was recorded in Tabas genotype under control, 20-30 and 40-50% shadings and in 1-2 gentype under 60-70 and 80-90% shadings.