پاسخ گندم به باقيمانده ورمي‌كمپوست و كود شيميايي در خاك

Response of Wheat to Vermicompost and Chemical Fertilizers Residual in Soil

استفاده و مديريت بهينه ماده آلي يك جنبه مهم توليد پايدار در سيستم‌هاي زراعي است. با توجه به مقدار نسبتاً كم ماده آلي در خاكهاي زارعي ايران و اثرات زيست محيطي مصرف مداوم كودهاي شيميايي، مصرف توام كود شيميايي و مواد آلي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. در همين راستا به منظور بررسي اثر باقيمانده ورمي كمپوست و كود شيميايي بر عملكرد، اجزاي عملكرد و صفات كيفي گندم (Triticum aestivum L.) رقم بهار، آزمايشي به‌صورت طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 11 تيمار و چهار تكرار در مركز تحقيقات كشاورزي كرمانشاه در سال 1393 اجرا شد. تيمارها شامل 1- مصرف 50 درصد NPK ، 2- 50 درصد NPK+ 3 تن ورمي‌كمپوست در هكتار، 3- 50 درصد NPK+ 5 تن ورمي‌كمپوست در هكتار، 4- 50 درصد NPK+ 7 تن ورمي‌كمپوست در هكتار، 5- 100 درصد NPK، 6- 3 تن ورمي‌كمپوست در هكتار، 7- 5 تن ورمي‌كمپوست در هكتار، 8- 7 تن ورمي كمپوست در هكتار، 9- 3 تن ورمي-كمپوست در هكتار+ (100 درصد NPK منهاي عناصر غذايي موجود در 3 تن ورمي‌كمپوست)، 10- 5 تن ورمي‌كمپوست+ (100 درصد NPK منهاي عناصر غذايي موجود در 5 تن ورمي‌كمپوست) و 11- 7 تن ورمي كمپوست در هكتار+ (100 درصد NPK منهاي عناصرغذايي موجود در 7 تن ورمي‌كمپوست) بود. نتايج نشان داد بيش‌ترين تعداد دانه در سنبله در تيمارهاي 11 و 4 و كم‌ترين ميزان آن هم در تيمارهاي مصرف 50 درصد NPK و 3 تن ورمي‌كمپوست مشاهده شد. بيش‌ترين وزن هزار دانه با كاربرد 7 تن ورمي كمپوست+ (100 درصد NPK منهاي عناصرغذايي موجود در 7 تن ورمي‌كمپوست) حاصل شد كه در مقايسه با تيمارهاي 50 و 100 درصد NPK به ترتيب 88/15 و 31/6 درصد افزايش نشان داد. همچنين بالاترين عملكرد بيولوژيك و دانه گندم در تيمار 11 مشاهده شد. بيش‌ترين (6/998 كيلوگرم در هكتار) و كم‌ترين (4/403 كيلوگرم در هكتار) عملكرد پروتيين به ترتيب به تيمارهاي 11 و 6 تعلق داشتند. ميزان فسفر، آهن، روي و منگنز دانه نيز با مصرف ورمي‌كمپوست در تلفيق با كود شيميايي بهبود يافت. براساس نتايج اين پژوهش، باقيمانده تيمار 7 تن ورمي كمپوست بعلاوي 100 درصد NPK منهاي عناصرغذايي موجود در 7 تن ورمي‌كمپوست كميت و كيفيت دانه گندم را نسبت به ساير تيمارها بهبود بخشيد.

Efficient use and management of organic matter are important aspects of sustainable agricultural. Organic matter is relatively low in majority of soils in Iran, and continuous use of chemical fertilizer would create environmental hazards. Therefore, the combined use of chemical fertilizer and organic matter is an effective strategy. In order to study the effect of vermicompost and chemical fertilizer residual on yield, yield component and quality of wheat (Triticum aestivum L.), a field experiment based on randomized complete block design (with 11 treatment and 4 replications) was conducted in Kermanshah Agricultural Research center during 2014. Treatments included: 1- application of 50% of NPK fertilizers, 2- 50% NPK+ 3 ton of vermicompost, 3- 50% NPK+ 5 ton of vermicompost, 4- 50% NPK+ 7 ton of vermicompost, 5- 100% NPK, 6- 3 ton vermicompost, 7- 5 ton vermicompost, 8- 7 ton vermicompost, 9- 3 ton vermicompost+ (100% NPK- equivalent amount of nutrients in 3 ton vermicompost), 10- 5 ton vermicompost+ (100% NPK- equivalent amount of nutrients in 5 ton vermicompost), 11- 7 ton vermicompost+ (100% NPK- equivalent amount of nutrients in 7 ton vermicompost). Results showed the highest and lowest seed number per spike were observed after the application of 11, 4 and 1, 6 treatments, respectively. The greatest 1000-seed weight was achieved by application of 11 treatment that increased 15.88 and 6.31 percent in comparison with 50% and 100% of NPK treatments, respectively. Also, the greatest biological and grain yield were observed in 11 treatment. The highest (998.6 kg.ha-1) and lowest (403.4 kg.ha-1) protein yield were belonged to 11 and 6 treatments, respectively. Grain P, Fe, Zn and Mn concentration were improved by integrated application of vermicompost and chemical fertilizer. On the basis of results, the integrated nutrition 7 ton vermicompost with 100% NPK minus equivalent amount of nutrients in 7 ton vermicompost residual improved wheat quantity and quality properties in comparison other treatments.