بررسي و نقد منشا شكل‌گيري ادبيات عرفاني در تمدن اسلامي از منظر مستشرقان

An Investigation and Critic of the Formation Origin of Mystical Literature in Islamic Civilization from the Perspective of Orientalists

ادبيات عرفاني قسمتي از ميراث منظوم و منثور فارسي است كه تحت تاثير معنوي عرفان اسلامي در تاريخ و تمدن اسلامي به‌وجود آمده و يكي از موضوعات پژوهشي مورد علاقه مستشرقان بوده است؛ تحقيقات و مطالعاتي كه عموماً بر مبناي روش‌هاي مطالعاتي غربي تدوين شده و روش‌هايي كه عمدتاً برون‌ديني بوده‌اند. از اين‌رو نتايج مطالعات مستشرقان در اين عرصه غالباً با نتايج مطالعات مسلمانان متفاوتند؛ چراكه پژوهشگران مسلمان برخلاف مستشرقان، ادبيات عرفاني را در ساحت ديني تحليل مي‌كنند. از اين‌رو اين تحقيق درنظر دارد با روش تحليلي ـ توصيفي به بررسي نظريات مختلف مستشرقان - كه عموماً تاريخي است - بپردازد و در نهايت با ارايه نظريات محققين فارسي‌زبان و مسلمان در اين خصوص عنوان كند كه نگاه تاريخي، تبيين صحيح و مناسبي از منشا شكل‌گيري ادبيات عرفاني نيست؛ چراكه پيوند شعر و عرفان اسلامي، پيوندي فرازماني، معرفتي و غير تاريخي است.

Mystical literature is a part of the Persian poetic and prose heritage emerging under the spiritual influence of Islamic mysticism in Islamic history and civilization. It has been one of the favorite subjects of Orientalists. Research studies have been generally carried out based on Western research methods and not based on religious approaches. Therefore, the outcomes of Orientalists’ studies often differ from Muslims’ findings. In fact, unlike Orientalists, Muslim scholars analyze mystical literature within the religious arena. Therefore, this study implements descriptive and analytical methods to examine Orientalists’ various theories which are generally historical. Eventually, it presents Persian speaking and Muslim scholars’ viewpoints in this regard to maintain that using historical lens is not accurate and appropriate for explaining the formation origin of mystical literature. Because the connection between poetry and Islamic mysticism is a kind of non-historical, noetic and beyond time one.