بازخواني وجدان اخلاقي از نگاه علامه جعفري

Recalling of Moral Conscience from Allameh Ja’fari’s Viewpoint

يكي از محوري‌ترين مباحثي كه علامه جعفري در عمده آثار خود، تلويحاً و تصريحاً، به آن اشاره نموده، وجدان اخلاقي است. از منظر وي، مدلول مفهوم وجدان اخلاقي، شامل نداي دروني، قطب‌نماي وجود انساني، رهنمون‌سازي به‌سوي ايديال‌ها مي‌باشد. ايشان در دفاع از وجود وجدان اخلاقي، به شمول اين قوه بين تمامي انسان‌ها صحه گذاشته است و فعاليت اين قوه را مكمل فعاليت روش عقلاني مي‌شمارد. در نظر علامه، كاركردهاي وجدان اخلاقي مي‌تواند شامل بروز عواملي چون، رشد شخصيت بشري، راهنماي مطمين انساني و مواردي از قبيل سرزنش و شكنجه شدن انسان باشد. تحقيقات ايشان در باب وجدان اخلاقي، كوششي بي‌بديل است؛ اما با اين همه، نظريه ايشان با انتقادهايي نيز مواجه است كه از آن جمله مي‌توان به تاثير قوانين اخلاقي ـ اجتماعي بر وجدان اخلاقي، مستقل دانستن قوه وجدان اخلاقي از ساير قوا، و وجود ايديال‌هاي مختلف در بين افراد و جوامع ياد كرد. علاوه بر اين، علامه جعفري عمده اهتمام خويش را بر مفهوم وجدان اخلاقي معطوف كرده و از مصاديق وجدان اخلاقي كمتر سخن گفته‌ است.

One of the most pivotal topics discussed implicitly and explicitly by Allame Ja’fari in the majority of his works is ethical conscience. From his viewpoint, the reference of the concept of ethical conscience include the inner voice, compass of human existence, and guidance toward the ideals. In defense of the existence of ethical conscience, he believes that this power is existed among all people and to his viewpoint, the operation of this power is the complement of the rational method. According to Allameh, the functions of ethical conscience can include some factors such as human personality growth, humanistic safe guidance, and cases such as blaming and torturing human. His research in ethical conscience is a unique attempt; nevertheless, his viewpoint is addressed by some criticisms among which we can refer to the effect of social-ethical regulations on ethical conscience, considering independency of the power of ethical conscience from other powers, and existence of different ideals among the people and societies. In addition, Allameh’s major attempts were more on the concept of ethical conscience and less on examples of ethical conscience.