تحليل رفتار متقابل جنبه «بالغ» و «والد» در شخصيت‌هاي داستاني مثنوي براساس نظريات اريك برن

Transactional Analysis of "Adult" and "Parent" Aspects in Characters of Mathnavi Relying on Erick Bernʹʹs Theories

اريك ‌برن، روان‌شناس برجسته تحليل رفتار متقابل، شخصيت را به سه جنبه ساختاري اساسي «والد»، «بالغ»، «كودك» تقسيم مي‌كند و اعتقاد دارد نقش‌آفريني هر يك از آن‌ها در جاي خود، با رعايت تعادل و تعامل، نشان سلامت روان آدمي است و انسان متعالي سالم، با كمك قوه استدلال و استنتاج (بالغ)، ميان دو نيروي غريزه (كودك) و تعليم و تربيت (والد)، تناسب ايجاد مي‌كند. برهم‌خوردن موازنه سرنخ‌هاي كودك و والد، نشانه نبودِ تعادل در روان و رفتار آدمي است؛ اگر بالغ ميان كودك و والد تعادل ايجاد كند، تصويري از انسان كامل ترسيم مي‌شود اما اگر والد متكبر بي‌ذوق و عيب‌جو بر كودك مستولي شود، آدمي از نقاب‌هاي اجتماعي استفاده مي‌كند و خودشيفته‌وار و نالايق در پي جلب محبت ديگران مي‌دود و به دنبال سود و زيان دنيوي و اخروي است. مثنوي مولانا جلال‌الدين محمد بلخي، عارف و داستان‌سراي قرن هفتم هجري، حاوي سرگذشت گروه‌هاي بشري، با هر طيف اعتقادي و رفتاري است و ويژگي‌هاي رواني ـ رفتاري در آن موشكافانه منعكس شده‌است و پژوهشگر مي‌‌تواند با تحليل محتواي داستان‌‌ها، شخصيت قهرمانان را روان‌كاوي كند. پژوهش حاضر، جنبه والد و بالغ را در شخصيت‌هاي داستاني مثنوي تحليل كرده و سرنخ‌هاي اين دو جنبه را در گفتار و رفتار و توصيف مولانا از اشخاص داستان، برجسته ساخته‌است.

Eric Bern, the prominent psychologist divides human personality in to three basic structural aspects, namely Parent, Adult, and Child in his transactional analysis. He believes when each aspect plays its own role on a just time, in compliance with the balance and interaction, oneʹs mental health would be shown and a noble healthy man can, in this situation, provide proportion with the help of reasoning and deduction (Adult) between his instinct (Child) and education and training (Parent). Balance disruption of clues between child and parent is a sign of imbalance in the psyche and human behavior; if the adult creates balance between the child and the parent, the image of Perfect Human will be appeared, but if the rough, arrogant and caviler parent dominates the child the one will use the social masks and will seek othersʹ love narcissistically and incompetently and will follow the profit and loss worldly and otherworldly. Masnavi Maʹnavi contains several human groups, from every spectrum of behavior and belief that their different psychological and behavioral features have been reflected and scrutinized. So the researcher can accomplish a transactional analysis on heroes of his stories psychoanalytically. The authors, in present essay, analyze the aspects of "Parent" and "Adult" in Masnaviʹs characters and make their clues highlighted in Mowlaviʹs description of his charactersʹ behavior.