بررسي روند اسلام‌پذيري خاندان جغتاي در ماورا النهر

The Study of the Trend of Joqtay’s Tendency towards Islam in Transoxania

يورش‌هاي ويران‌گر چنگيز باعث نابودي زنجيره‏اي از شهرها و آبادي‌هاي ماورا النهر شد كه پيش از آن از رونق و شكوفايي كم‌نظيري برخوردار بودند. در تقسيمات خاندان چنگيزي، اين منطقه به خاندان جغتاي اختصاص يافت كه بين سال‌هاي 624هـ‌.ق/ 1227م تا 763هـ‌.ق/1362م بر آن حكم راندند. جغتاييان مظهر و نماينده مغولان صحراگرد و وفادار به سنن اجدادي خود به شمار مي‌آمدند كه زندگي‏‌شان در پناه ياسا معنا مي‌يافت. جغتاي (حك. 624ـ640هـ‌.ق/ 1227ـ1242م) در دوران حكومت چنگيز، مامور اجراي دقيق ياسا و دستورات چنگيزخاني بود. او به واسطه‏ اتخاذ سياست ضد اسلامي و تحميل ياساي مغولي بر مردمان تحت قلمرو حكومتي خود، به دشمن سوگندخورده مسلمانان معروف شد. پس از او، شاه‌زادگان مغولي «اولوس جغتاي» با كنار گذاشتن دين آبا و اجدادي خود، به اسلام روي آوردند. با اسلام آوردن جغتاييان، برخي آداب و رسوم شمني نيز به چالش كشيده شد و نفوذ گروه‏هاي مسلمان، به ويژه صوفيان، گسترش يافت. مقاله حاضر با روش توصيفي ـ تحليلي، روند اسلام‌پذيري خان‌هاي اولوس جغتاي در ماورا النهر را بررسي كرده، اثرات آن را بر جامعه آسياي مركزي ارزيابي مي‌كند.

The destructive assaults of Changiz led to the annihilation of a number of cities and villages in Transoxania being of a singular prosperity in the preceding time. In the divisions of Changiz household, this region was devoted to Joqtay household who ruled on it from 624 After Hijrah /1227 A.C towards 763 After Hijrah/1362 A.C. Joqtay household were considered the symbol and representative of nomad Mongolian and loyal to their ancestors’ traditions while their life got its meaning under the shadow of Yasa. During changiz government -624/1227 to 640/1242- Joqtay was in charge of the exact administration of Yasa and changiz khan orders. He got known as the definite opponent of Muslims due to taking anti-Islamic policy and imposing Mongolian Yasa to people under its government realm. After him, the Olos Joqtay’s Mongolian queens tended towards Islam by putting their ancestors’ religion away. This led to challenging some shamanic traditions and the extended prevention of Muslim groups particularly Sufis. The present writing has studied the trend of Olos Joqtay accepting Islam in Transoxania and evaluated its effects on the community of central Asia.