تاثير موقوفات گنجعلي خان بر كالبد شهري كرمان با تكيه بر اسناد وقفنامه هاي گنجعلي خان

بديهي است در مطالعات و پژوهش هاي تاريخ معماري و شهرسازي نمي توان از تاريخ اجتماعي و تاثير آن بر كالبد شهري غافل ماند. اما متاسفانه تاريخ اجتماعي از جمله موارد مغفول مانده در تاريخ ماست كه به دليل ضعف منابع چندان اطلاعات دقيقي در اين زمينه در دست نيست. هم چنين توسعه و پيشرفت شهري كه نشان دهنده ثبات، امنيت، تدبير حكومت و بهبود وضعيت اقتصادي جامعه مي باشد، از مواردي است كه كم تر در منابع توضيح قابل توجهي در مورد آن مي توان يافت و بيش تر اطلاعات ما در اين خصوص بر پايه بناها و مستحدثات باقيمانده از دوره هاي مختلف تاريخي است. از اين روي، توجه به ساير منابع و حتي اسناد مي تواند ما را در شناخت تاريخ اجتماعي ايران ياري رساند. از جمله اين اسناد وقفنامه ها هستند كه نه به منظور ثبت تاريخ، كه تنها به دليل رسميت دادن به عمل وقف تنظيم شده اند ولي در لابلاي اين اسناد گاه اشاراتي يافت مي-شود كه پرده از برخي ابهامات تاريخي بر مي دارد. اگر چه در دهه اخير توجه به اسناد و به ويژه وقفنامه ها از رشد چشمگيري برخوردار بوده است، اما در اكثر اوقات تنها در زمينه مطالعات تاريخي مورد توجه قرار گرفته و در ديگر رشته ها از جمله شهر سازي هم چنان مهجور مانده است. حال آن كه با دقت در وقفنامه ها گاه مي توان اطلاعات ارزشمندي در خصوص چگونگي توسعه كالبدي يك شهر به دست آورد. در مقاله حاضر تلاش شده است تا با بررسي و تحليل محتواي اسناد وقفنامه هاي موجود از گنجعلي خان - حاكم كرمان در دوره شاه عباس اول صفوي - حتي الامكان تحولات كالبدي شهر كرمان در دوره صفويه را روشن سازيم. بنابر اين، اساس كار بر بازخواني و تحليل محتواي مطالب اين اسناد بنا نهاده شده و تنها به ضرورت از منابع ديگر استفاده شده است. در اين پژوهش پرسش اصلي اين است كه چگونه وقف در خدمت توسعه كالبدي شهري قرار گرفته است؟ فرضيه ارائه شده آن است كه درايت و توجه فرد واقف و شناخت وي از نيازهاي اجتماعي محل مي تواند موقوفات وي را در جهت توسعه كالبدي شهر سامان دهي كند.