بررسي اثر حفاظتي آنتي ونوم پلي والان و كوارستين بر تغييرات هموگرام و شكنندگي اسمزي گلبول‌هاي قرمز در پي تزريق سم كژدم Mesobuthus eupeus در موش صحرايي

A study on protective effects of polyvalent antivenom and quercetin on hemogram and erythrocyte osmotic fragility changes following Mesobuthus eupeus scorpion envenomation in rat

عقرب گزيدگي يكي از خطرهاي كلان بهداشت و سلامت انسان و حيوانات به ويژه در مناطق گرمسيري است. كژدم مزوبوتوس يوپيوس يكي از شش كژدم مهم و خطرناك در منطقه خوزستان و ايران است. در اين پژوهش، اثرات سم اين كژدم بر تابلوي خوني و شكنندگي اسمزي گلبول‌هاي قرمز (OF) و همچنين مقايسه كارايي آنتي ونوم پلي والان و ماده‌ي آنتي‌اكسيدان كوارستين در حفاظت از گلبول‌هاي قرمز در موش صحرايي مورد بررسي قرار گرفته‌اند. تعداد 90 سر موش صحرايي نر نژاد ويستار به طور تصادفي به 5 گروه دسته‌بندي شدند. گروه 1 (كنترل) سرم فيزيولوژي، گروه 2 سم كژدم، گروه3 سم و آنتي ونوم، گروه 4 سم و كوارستين و گروه 5 سم و آنتي ونوم و كوارستين را به صورت درون صفاقي دريافت كردند. خون‌گيري از درون قلب در زمان‌هاي 1، 3 و 24 ساعت پس از تزريق سم و در هر بار از 6 سر موش صحرايي انجام گرفت. يافته‌هاي به دست آمده از هموگرام نشان‌دهنده‌ي كاهش غيرمعني دار شاخص‌هاي اريتروسيتي شامل PCV و Hb، 24 ساعت پس از تزريق سم در گروه‌هاي 2 و 4 بود. ولي در گروه‌هاي 3 و 5 با تجويز پادزهر چنين كاهشي ديده نشد. همچنين در گروه‌هاي دريافت‌كننده‌ي سم (2، 3، 4 و 5) افزايش معني دار در شمار پلاكت‌ها، يك ساعت پس از تزريق و افزايش معني دار شمار نوتروفيلها و كاهش لنفوسيتها، 3 ساعت پس از تزريق مشاهده گرديد. ميزان شكنندگي اسمزي گلبول‌هاي قرمز در كليه گروه هاي دريافت كننده سم، افزايش يافت و اين افزايش در رقت‌هاي 45/0، 40/0 و 35/0 درصد بافر نمكي، نسبت به گروه كنترل معني دار بود (05/0p < ). بنابراين ميتوان چنين نتيجه گيري كرد كه سم كژدم مزوبوتوس يوپيوس سبب افزايش شكنندگي اسمزي گلبول هاي قرمز و نيز نوتروفيلي مي‌گردد. همچنين تجويز آنتي ونوم و يا كوارستين به طور جداگانه يا همزمان در دوز و زمان به كار رفته در اين مطالعه، اگر چه در بهبود شاخصهاي اريتروسيتي موثر است، اما نميتواند از افزايش شكنندگي اسمزي گلبول‌هاي قرمز و تغييرات لكوگرام در پي تزريق سم جلوگيري نمايد.

Scorpion envenomation is one of the important issues in human and animal health especially in tropical regions. Mesobuthus eupeus is one of the 6 dangerous scorpions in Khouzestan province, Iran. In this research, changes of hemogram and erythrocyte osmotic fragility due to scorpion envenomation and the protective effect of polyvalent antivenom and quercetin in rat were studied. Ninety male wistar rats were randomly divided into 5 groups. in Group 1 (control group) normal saline (0.5 ml), group 2 scorpion venom (1.5 mg/kg), group 3 scorpion venom (1.5 mg/kg) and 20 min later antivenom (2.5 ml/kg), group 4 scorpion venom (1.5 mg/kg) and 20 min later quercetin (200 mg/kg), group 5 scorpion venom (1.5 mg/kg) and 20 min later antivenom (2.5 ml/kg) and quercetin (200 mg/kg) was administered intraperitoneally. Blood samples were collected, intracardially in 1, 3 and 24 hours post envenomation, with 6 rats in each sampling. Hemogram results showed an insignificant decrease in PCV and Hb, in groups 2 and 4, 24 hours post envenomation which was not observed in groups 3 and 5. In all evenomed groups (2, 3, 4 and 5), there was also a significant increase in platelet count, one hour after injection, and a significant increase in neutrophils and decrease in lymphocytes, 3 hour post envenomation. Additionally, an increase in osmotic fragility was seen in all venom treated groups that was significant in salt dilutions of 0.45, 0.40 and 0.35, percent compared to control group (p < 0.05). It can be concluded that Mesobuthus eupeus venom can increase erythrocyte osmotic fragility and induce neutrophilia. In addition, although separate or concurrent administration of antivenom or quercetin improve erythrocyte indices, but they do not make any protective effects on erythrocyte osmotic fragility and leukogram post scorpion envenomation, in dose and timings applied in this study.