آمايش ژيوپليتيكي و ژيواكونوميكي مناطق مرزي جنوب شرق كشور و راهبردهاي توسعه‌ي آن مطالعه‌ي موردي: استان سيستان و بلوچستان

Planning the Geo-economics and Geopolitics of Brder areas at the South-East Part of Iran and its Development Strategies, Case Study: Sistan and Baluchestan Province

مرزهاي ايران به عنوان گلوگاه‌هاي ارتباطي، با دارا بودن ظرفيت هاي ژيوپليتيك فوق العاده اقتصادي، امنيتي، دسترسي، ارتباطات منطقه‌اي و بين‌‌المللي واجد كاركردهاي توليدكننده ي قدرت در كشور مي‌باشند. عدم توسعه‌يافتگي و وجود شكاف رفاهي ميان شهرهاي مرزي با شهرهاي مركزي كه نوعي حاشيه و متن را ايجاد كرده است، بر ضرورت آمايش سرزميني اين مناطق مي‌افزايد. در اين راستا، هدف از اين پژوهش، بررسي مولفه‌هاي تاثيرگذار بر شرايط ژيواكونوميكي و ژيوپليتيكي مناطق مرزي جنوب شرق كشور و تاثيرات آنها بر آمايش و توسعه‌ي سرزمين است. روش تحقيق توصيفي- تحليلي و حجم نمونه 85 نفر از كارشناسان و متخصصان بر اساس روش نمونه‌گيري تصادفي و سيستماتيك بوده و شاخص‌هاي بررسي مولفه‌هاي ژيوپليتيكي و ژيواكونوميكي استان، 22 شاخص اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي بوده است. بر اساس نتايج حاصل از مدل تحليل مسير، متغيّرهاي ژيواكونوميك با ميزان 764/0 داراي بيشترين تاثيرات در كاهش دوگانگي منطقه اي و كاهش شكاف مركز- پيرامون بوده‌اند؛ اما متغيّرهاي ژيوپليتيك قومي - مذهبي با ميزان 538/0- داراي اثر منفي و كاهنده بر آمايش استان بوده‌ است كه بيشترين تاثير آنها نيز از طريق تاثيرات مستقيم مي‌باشد. در عين حال گسترش تنش هاي قومي كه همواره به علت تحريكات قدرت‌هاي فرامنطقه اي و تحت تاثير عوامل نزديكي با مرز و متاثر از آن سوي مرزها است، منجر به ايجاد ناامني در منطقه شده و اين عوامل تمام فرصت‌هاي موجود در منطقه در زمينه‌ي توسعه‌ي اقتصادي را از بين مي‌برد كه در اين راستا راهبردهايي جهت آمايش و توسعه‌ي مطلوب سرزميني در اين منطقه در متن اصلي مقاله ارايه شده است.

Iranʹs borders as the communicationsʹ bottleneck and by having extra geopolitical capacities of economic, security, access, international and regional communications has the functions for creating power in the country, in which the lack of development and existence of welfare gap between the border cities and the central ones , which has created a kind of border , has increased the necessity of territorial planning of these areas. In this regard, the aim of this study was to evaluate the factors effective on Geo-economics and geopolitical conditions in border areas of South-East of the country and their effects on Territorial development and Spatial Planning. The research method is descriptive- analytical method and the sample size is 85 experts and professionals people and sampling method is random and systematic , the indices for examination of geopolitical and Geo-economic factors of the province were 22 indicators of economical, social, political and cultural ones. Based on the findings of path analysis model, geo-economic variables with the value of 0.764 have the highest effect in reducing the regional dichotomy and decreasing the center/periphery gap, but the ethnic -cultural geopoliticsʹ variables with value - 0.538 has had negative and decreasing effect on the province planning, which their greatest effect is through the direct effects. Meanwhile, the increase of ethnic tensions due to the incitement of extra regional powers and under the effect of proximity with the border leading to insecurity in the region and these factors destroy all the existing opportunities in the area in the field of economical development , and in the main body of this study, some strategies have been presented for optima territorial planning and development in the region.