دو تحرير متفاوت از جامع التمثيل

Two Versions of Jāmiʻ al-Tamthīl

جامع التمثيل را محمدعلي حبله‌رودي در قرن يازدهم تاليف كرده است. اين كتاب مجموعه‌اي است از امثال و حكم و نيز حكايات و مواعظ مرتبط با آنها. از اين كتاب نسخه‌هاي خطي فراواني در كتابخانه‌هاي مختلف جهان موجود است. نگارندگان در تلاش براي تصحيح انتقادي اين كتاب متوجه دو تحرير متفاوت از آن شدند. كليات اين دو تحرير يكسان است، اما در برخي از مطالب و نيز شيوه نگارش با هم تفاوت‌هاي اساسي دارند. اين مقاله به تفاوت‌هاي اين دو تحرير و دلايل ترجيح يك گروه از نسخه‌ها بر ديگري مي‌پردازد و مي‌كوشد علل و انگيزه‌هاي به وجود آمدن اين دو تحرير را بررسي كند؛ تا آنجا كه در نهايت درمي‌يابيم آنچه به عنوان جامع التمثيل در ايران رايج است صورتي بسيار متفاوت از اصل كتاب حبله‌رودي است و احتمالا كسي در اين كتاب دست برده و مطالبي را از آن كاسته يا به آن افزوده است تا جامع التمثيل به قامت كتابي صرفاً واعظانه درآيد و به عبارت ديگر، وجه وعظ‌آميز و اخلاقي و مذهبي اين كتاب بر وجه ادبي آن غلبه كند.

Ja?mi? al-Tamthi?l was written in 11th Century AH. by Muh?ammad ?Ali? Hablehru?di?. This book is a collection of proverbs, insights and anecdotes and some sermons associated with them. There are a lot of manuscripts of this book in different libraries all over the world. The authors have found two different forms of writing through their critical corrections. Although both forms are generally similar, they are fundamentally different in content and style of writing. The differences between these two forms of writing and the reasons why one of them is preferred are payed attention, in present essay, and the incentives which made them to exist are studied. The results show what we know as Ja?mi? al-Tamthi?l in Iran is a different manifestation of Hablehru?di?ʹs work and it is likely that someone has changed it and has added to or reduced its content to make Ja?mi? al-Tamthi?l seem as a merely preaching book, or in other word, or to help its preaching, ethical and religious aspects to overcome its literary aspect.