ارزيابي مواجهه با فلزات سنگين مس، روي، كادميوم و سرب در سبزيجات كشت شده در مزارع استان زنجان

Evaluation of Exposure to Heavy Metals Cu, Zn, Cd and Pb in Vegetables Grown in the Olericultures of Zanjan Provinceʹs Fields

زمینه و هدف: آلودگی خاك­ ها و گیاهان با فلزات سنگین، یك مشكل جدی و در حال گسترش است. تحقیق حاضر با هدف تعیین غلظت عناصر سنگین در خاك و برخی محصولات كشاورزی و احتمال خطر ناشی از مصرف آنها انجام گردید. روش بررسی: این مطالعه توصیفی- مقطعی با نمونه ­برداری به صورت تصادفی و در فصل برداشت سال 1393، بر روی 205 نمونه از سبزیجات تولیدی (تره، برگ چغندر، جعفری، هندوانه، خربزه، گوجه­ فرنگی، خیار، سیب ­زمینی، پیاز، سیر، تربچه، نخودفرنگی و باقلا) و 129 نمونه از خاك­ های زراعی انجام گردید. غلظت عناصر مس، روی، كادمیوم و سرب در خاك و گیاه، با دستگاه جذب اتمی و تجزیه و تحلیل آماری با نرم افزار SPSS  انجام شده است. یافته ­ها: اختلاف بین میانگین غلظت عناصر مس، روی و سرب در بین انواع سبزیجات مختلف معنی ­دار بود، اما در مورد كادمیوم، اختلاف معنی­ داری مشاهده نشد. بیشترین میانگین سرب، كادمیوم، مس و روی به ترتیب در جعفری، برگ­ چغندر، باقلا و تره تشخیص داده شد. ولیكن، هیچ­گونه آلودگی به عناصر سنگین در دیگر سبزیجات و خاك­ های تحت مطالعه (به استثنای خاك­ های زراعی مجاور به معدن سرب منطقه ماهنشان)، به دست نیامد. احتمال خطر پذیری به بیماری‌های سرطانی برای هر یك از عناصر، كمتر از یك بدست آمد و مصرف فلزات سنگین، كمتر از حد قابل تحمل مصرف روزانه بودند. نتیجه­ گیری: نتایج این تحقیق نشان داد كه، قسمت عمده تجمع فلزات سنگین، در سبزیجات برگی است. بنابراین، می­ بایست، توجه زیادی به مصرف سبزیجات برگی، علی الخصوص، سبزیجات رشد یافته در اطراف مناطق صنعتی، صورت گیرد.

Background and Objective: The contamination of soils and plants with heavy metals is a serious and growing problem. The present study aimed to determine the concentration of heavy metals in soil and some agricultural products and the probability of risks due to their consumption. Materials and Methods: This cross-sectional descriptive study was performed using random sampling at harvest time in 2014 on 205 samples of vegetable crops (Leek, chard, parsley, watermelon, melon, tomatoes, cucumber, potatoes, onion, garlic, radish, green peas, and broad bean) and 129 samples of soils under cultivation. Concentrations of Cu, Zn, Cd, and Pb in soil and plant samples were determined by an atomic absorption instrument and the data was analyzed using SPSS software. Results: There were significant differences between the mean concentrations of Pb, Cu, and Zn for different vegetables (P<0.001), but no significant difference was observed for Cd. The highest mean levels of Pb, Cd, Cu, and Zn were detected in parsley, chard, broad bean, and leek respectively. However, there was no heavy metal pollution in the remainder of the vegetables and soil samples (with the exception of agricultural soils adjacent to the lead mine of Mahneshan area) studied. Hazard probability (HQ) of each element for cancerous diseases was less than unit and the intake of heavy metals was lower than the Provisional Tolerable Daily Intake (PTDI). Conclusion: The results of this study indicated that major accumulation of heavy metals was obtained in leafy vegetables. Therefore, much attention should be paid to consumption of leafy vegetables, especially vegetables grown in the surrounding industrial areas.