هرمنوتيك فلسفي و روايتي نو از «حضور - غياب» در عرصه تعليم و تربيت

Philosophical hermeneutics and a new account of "attendance and absence" in the field of education

هدف از نگارش اين مقاله، بازانديشي در معني و مفهوم حضور- غياب در عرصه تعليم و تربيت، و تعيين نقش و جايگاه آن در تحققِ اهداف تربيتي است. در برداشت رايج از مفهوم حضور- غياب، معني و نقشِ آن، محدود به مكان خاص (كلاس درس) زمان خاص (يا در طول كلاس) و افراد خاص (فراگير) شده است. محقق سعي دارد با استناد به هرمنوتيك فلسفي هانس گيورگ گادامر، روايتي نو از اين مفهوم ارايه دهد. هرمنوتيك فلسفي، از هستي‌شناسي فهم و عناصر سازنده آن بحث مي‌كند و براي تحقق فهم، مجموعه عناصري را ضروري مي‌داند؛ «امتزاج افق‌ها»، «بازي بودن فهم» و «غير روشمندي» سه مورد از آنهاست. معني امتزاجِ افق‌ها، شاملِ تعاملِ ايده‌ها، افكار و نقد از سوي «غير» است؛ بازي بودنِ فهم، حاكي از درگير شدنِ همه جانبه‌ي فرد در روندِ بازي (فعاليت) و اجراي قواعد بازي است؛ غير روشمند بودن، فراتر رفتن از روش‌هاي معمول و كمي، و رصد كردنِ ميزانِ مبادله‌ي افق‌ها و رفت و برگشت (reflective) ايده‌ها از طريق گفتمان مي‌باشد. در اين رويكرد، عملِ تعامل در همه اين عناصر مشهود است؛ تعاملي كه گاه در قالب دو ايده، گاه بين قواعد و مجري آن (انسان) و زماني در قالب تعاملِ گذشته و حال جلوه‌گر مي‌شود. در هرمنوتيك فلسفي، هر گاه يكي از طرفين مذكور حذف شود امكان تعامل نيست، و در صورت نبود تعامل امكان فهم نيست؛ فهمي كه حقيقتِ (آشكار شدگي) پديده‌ها در گرو رخدادِ آن بوده و يك شيوه‌ي شناخت قلمداد نمي‌شود، بلكه يك شيوه‌ي وجود و زيستن است. با اين اوصاف در روايت جديد، كلمه غيبت، در چند شكل قابل تصور است: 1) «غيبت ايده‌ها 2) غيبت فيزيكي 3) نبود يا غيبت اصول (قاعده بازي) 4) اجرايي نشدن آنها (غيبت فاعل براي اجرا)». لحاظ نشدن هر كدام از موارد مذكور نوع خاصي از تربيت را شكل مي‌دهد كه در متن مقاله بدان اشاره شده است. رعايت اين عناصر، منجر به همفكري در تدوين، مشاركت در اجرا و تعهد در پيگيري مي‌شود و معني و رسالت حضور، فراتر از حضور كلاسي بوده و كل فرايند تربيت و تمام افراد را شامل مي‌شود.

This study aims at rethinking about the meaning and concept of "attendance and absence" as depicted in gadamerian hermeneutics in the field of education, on the one hand, and at illuminating its role and stance to meet the educational goals, on the other. In the common perception of attendance-absence concept, its meaning and role have been restricted to a certain place (e.g. classroom) and a certain time (e.g. during class time) and certain (pervasive) individuals. Relying on Hans-Georg Gadamerʹs philosophical hermeneutics, the author tries to offer a new account of this concept. Philosophical hermeneutics speaks about the ontology of understanding and its constituents and considers necessary a set of elements for reaching such understanding; fusion of horizons, the status of understanding as play its being non-methodic is three items of the mentioned elements. "Fusion of horizons" refers to the conversation between ideas, and criticisms from "others"; "understanding as play" implies the pervasive involvement of someone in the game (activity); "being non-methodic" involves transcending the usual and quantitative methods and to observe how much horizons and reflective ideas are exchanged through discourses. In this approach, interaction is pervasive through all the mentioned elements; the interaction which is manifested sometimes through two ideas, sometimes between rules and their executive agent (human being) and sometimes through conversation between past and presence. According to the philosophical hermeneutics, whenever one of the mentioned parties is removed, no more conversation and hence understanding is possible. Accordingly, in this new account, "absence" can be considered in several forms: 1) absence of ideas; 2) Physical absence; 3) lack or absence of principles (rules of the game); 4) absence of subjects. Any failure to include each one of these forms may result in a certain type of education which has been pointed in this study.