تصحيح و تحقيق رساله «اللامع في الشكل الرابع» نوشته مجدالدين جيلي

A Critical Edition of Al-Jili’s Treatise on the Forth Figure Al-Lame fi al-Shakl al-Rabe

مجد الدين عبدالرزاق جيلي (د. ح. 570 ق.)، براي نخستين بار در تاريخ منطق، در رساله اللامع في الشكل الرابع به مختلطات شكل چهارم پرداخته است. پيش از او، دنحاي كشيش (ح. 800م.) و ابوالفتوح ابن صلاح همداني (د. 548ق.)، معاصر جيلي، مطلقات شكل چهارم را به تفصيل طرح كرده بودند. جيلي در رساله اللامع تنها به موجهات «بسيط» شكل چهارم پرداخته و هيچ اشاره‌اي به موجهات «مركب» نكرده است. شاگرد او، فخر رازي، نيز تنها به موجهات «بسيط» شكل چهارم پرداخته و تنها در جهت نتيجه سه اختلاط با استاد مخالفت كرده است. شاگرد فخر رازي، زين الدين كشّي (د. ح. 625ق.)، پس از او، موجهات «مركب» شكل چهارم را نيز بررسي مي‌كند. پس از اينكه افضل الدين خونجي (د. 646ق.)، به انعكاس سالبه جزييه در برخي موجهات مركبه پي مي‌برد، اثير الدين ابهري (د. ح. 660ق.) سه ضرب منتج تازه در مختلطات شكل چهارم كشف مي‌كند.

For the first time in the history of logic, Abd al Razzaq Al-Jili (d. 570/1174), in the treatise Al-Lame fi al-Shakl al-Rabe, dealt with the modal syllogisms of the fourth figure. Previous to him, Dinha, the priest, and Ibn Salah Al-hamadani had discussed the non-modal moods of the fourth figure. Jili’s treatise deals only with simple modalities and ignores the complex ones. His pupil, Fakhr al-Din Al-Razi, like his master, neglected the complex moods of the figure, but denied Al-Jili’s modalities for three moods. Al-Razi’s pupil, Zayn al-Din Al-Kashshi, developed the complex moods of the fourth figure. After Afzal al-Din Al-Khunaji realized that negative particulars have conversions in some complex modalities, Athir al-Din Al-Abhari discovered three new valid moods in the modal fourth figure.