حركتِ ‌پنداري در زبان فارسي: رويكردِ شناختي

Fictive Motion in Persian: A cognitive approach

حركت يكي از بنيادي‌ترين تجربه‌هاي بشر است و انسان با شبيه‌سازيِ حركت در ذهن، آن را به حوزه‌هاي ديگري، كه به‌واقع هيچ‌گونه حركتي در آنها وجود ندارد، تسري مي‌دهد. اين شبيه‌سازي و تعميم در زبان نيز منعكس مي‌شود و كاربرانِ زبان، عناصر و اجزاي حركتِ حقيقي را براي توصيف حركتِ مجازي نيز به‌كار مي‌برند. اين مقاله بر نوع خاصي از حركتِ مجازي، با عنوانِ حركتِ ‌پنداري، متمركز است. حركتِ ‌پنداري به موقعيت‌هايي اطلاق مي‌شود كه در آنها وضعيت يك موجوديتِ ايستا، و به‌ لحاظ مكاني ثابت، با فعل حركتي توصيف مي‌شود. هدف اين مقاله، بررسي و تحليل حركت‌ِ پنداري بر پايه دادههاي زبان فارسي است. براي اين منظور پيكره‌اي متشكل از 1750 جمله را بر اساس معيارهايي كه براي اجزاي حركتِ ‌پنداري، از سوي پژوهشگرانِ شناختي، تعريف شده است، گردآوري و از بين آنها 42 جمله را، كه ساختِ حركت‌ِ پنداري دارند، بررسي و تحليل كرديم. نتايج بررسي‌‌ها نشان مي‌دهد كه در زبان فارسي رخدادِ اجزاي مختلفِ ساختِ حركتِ ‌پنداري، مانند پيكرنما و فعل حركتي، تابع محدوديت‌هاي معنايي و سبكي است. به اين ترتيب كه در فارسي اغلب از پيكرنماهايي كه طول افقي دارند استفاده مي‌شود. فعل‌هاي حركتيِ به‌كاررفته در اين ساخت‌ها نيز از نوع فعل‌هايي هستند كه مسير حركت را واژگاني‌ مي‌كنند.

Motion is a fundamental human experience and mankind, through motion simulation in mind, extends it to the other areas in which there is no movement. This simulation and extension is also reflected in language and language users apply the elements of real motion to describe abstract motion. This paper focuses on a specific type of abstract motion, called fictive motion, from the point of view of cognitive semantics. Fictive motion refers to situations in which the state of a static entity, located in a fixed position, is described by a motion verb. In the present paper, fictive motions in Persian are examined, analyzed and explained. To this end, a corpus of 1750 sentences was established based on the criteria defined for fictive motion components by cognitive researchers. From among them, 42 sentences which are structured in fictive motion were analyzed. The results revealed that the occurrences of the various components of fictive motion construction like Trajector and motion verb follow semantic and stylistic restrictions in Persian. Thus Persian speakers often use Trajectors with a horizontal length and motion verbs that often lexicalize path of motion.