كاركرد كلاميِ تقابل واژگاني در زبان فارسي

Discourse Function of Lexical Antonymy in Persian Language

كاركرد كلاميِ تقابل واژگاني براي نخستين‌بار در قالب انگاره نظريِ جونز (2002) مورد بررسي قرار گرفت، و هفت طبقه اصلي شامل كمكي، همپايه، مميز، انتقالي، منفي، تفضيلي، و اصطلاح معرفي گرديد. نگارنده مقاله حاضر كوشيده است، با تكيه بر طبقه‌بنديِ مذكور، براي نخستين‌بار و بر پايه رهيافتي پيكره- بنياد، نقش و كاركرد كلاميِ تقابل را در پيكره‌اي طبيعي از زبان فارسي ارزيابي كند. به اين منظور 1000 جمله شامل جفت‌واژه‌هاي متقابل از 16 متن مكتوب فارسي استخراج شد و نوع كاركردِ كلاميِ جفت‌واژه‌هاي هر جمله تشخيص داده شد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه از ميان چهار مقوله واژگانيِ صفت، اسم، فعل و قيد، مقوله صفت فراوانيِ بيشتري در تشكيل جفت‌واژه‌هاي متقابل دارد. همچنين، دو جفت‌واژه «چپ-راست» و «بالا-پايين» پربسامدترين جفت‌واژه‌هاي متقابلند. از سوي ديگر، اطلاعات آماريِ مربوط به نقش كلاميِ تقابل حاكي از آن است كه برخلاف سه زبان انگليسي، سويدي و ژاپني، كه كاركرد كمكي در آنها پربسامدترين كاركردِ كلامي به‌شمار مي‌آيد، اين جايگاه در زبان فارسي به كاركرد همپايه اختصاص دارد. فراوانيِ قابل‌ملاحظه كاركرد اصطلاح در زبان فارسي نشان مي‌دهد كه يكي از كاركردهاي كلاميِ تقابلِ واژگاني در زبان فارسي، ساخت اصطلاح و ضرب‌المثل است.

Discourse function of lexical antonymy was initially introduced in Jones (2002). In that theoretical model, main classes of discourse functions were labeled as ancillary, coordinated, distinguished, transitive, negated, comparative and idiom. The present study attempted to examine the discourse function of antonymy across a natural corpus of Persian language. The corpus included 16 Persian texts from which 1000 sentences are extracted. Each sentence represents one antonymous pair. The findings show that from among four lexical categories, i.e. adjective, noun, verb and adverb, the adjective category outnumbers other categories in making antonymous pairs. Two Persian word-pairs ‘chap-rAst’ (left-right) and ‘bAlA-pA’in’ (up-down) proved to be the most frequent antonymous word pairs. The results showed that unlike English, Swedish and Japanese where the ancillary discourse function tops the function classes, in Persian the most frequent function is coordination. The high frequency of idiomatic function confirms the claim that a function of antnymy in Persian makes idioms and proverbs.