بررسي فلسفه علوم اجتماعي در رياليزم انتقادي و نقش آن در پژوهش‌هاي تربيتي

A study of philosophy of social science in critical realism and its role in educational research

هدف پژوهش حاضر بررسي فلسفه علوم اجتماعي از ديدگاه رياليزم انتقادي و نقش اين ديدگاه در پژوهش‌هاي تربيتي است. مسيله اساسي پژوهش اين است كه با توجه به اينكه اين ديدگاه در ميانه دو طيف واقع‌گرايي و ضدواقع‌گرايي قرار دارد و نيز با توجه ويژه به فلسفه علوم اجتماعي، چه تغييرات نگرشي و عملكردي در پژوهش‌هاي علوم تربيتي به وجود خواهد آمد؟ اين پژوهش در قلمرو تحقيقات كيفي قرار دارد كه با روش تحليل محتواي كيفي بررسي عيني متون آغاز شد و سپس با استنتاج دلالت‌ها، اشاره‌هايي كه ديدگاه مزبور مي‌تواند براي پژوهش داشته باشد، استخراج گرديد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه رياليزم انتقادي تمايز ميان جهان طبيعي و جهان اجتماعي را بر اساس ساختارها قابل توجيه مي‌داند و به همين دليل در پژوهش‌هاي تربيتي به شرايط اجتماعي كنش‌ها و زمينه ساختاري آن‌ها اهميت داده مي‌شود. درنتيجه تفسير معنايي جدا از ساختار، برخلاف قايلين به هرمنوتيك، پذيرفتني نيست. همچنين به لحاظ معرفت‌شناسي، رياليزم انتقادي از سويي با تكيه بر مفروضه‌هاي زيربنايي پوزيتيويسم و از سوي ديگر مطرح نمودن شبكه‌اي از ويژگي‌ها در پيوند با پژوهش‌هاي تربيتي و اجتماعي، رياضيات را ابزار نيرومندي براي شناسايي پديدارهاي تربيتي و اجتماعي مي‌داند، و درعين‌حال جهت‌گيري افراطي به‌سوي تجربه حسي و اتكاي همه‌جانبه به استقرا را به چالش فرامي‌خواند.

The purpose of this research was the study of the philosophy of social science from the critical realism’s point of view and its role in the educational research. The main problem of this research was that considering the attitudinal difference of this viewpoint which is in the middle of the two spectrums of realism and anti-realism and special attention to the philosophy of social science, which attitudinal and functional changes will occur in the educational research? Overall, it was a qualitative research which started with qualitative content analysis of the authentic texts and then with inferring implications, the hints of this viewpoint for the research were extracted. Findings showed that the critical realism considers the distinction between the natural world and the social world justifiable and due to this, the social condition of actions and their structural background is of high importance in educational research. As a result, the interpretation of meaning distinct from the structure, unlike those who believe in hermeneutics, is unacceptable. Also in terms of epistemology, critical realism, on the one hand with reliance on the assumptions underlying positivism and on the other hand, with explanation of the features associated with the network of educational and social studies, considers mathematics as a powerful tool to identify the educational and social phenomena. And at the same time, it has a radical orientation toward building an all-round sensory experience and challenges the whole reliance on induction.