اندركنش سامانه‌ كم‌فشار اسكانديناوي با سامانه‌هاي فشار زياد سيبري - اروپا و شمال غرب ايران (پرفشار تلفيقي) در رخداد موج يخنبدان آذر 1382 در ايران

Interaction Between Scandinavian Low Pressure with Siberian- European and North West of Iran High Pressure Systems (Aggregate High Pressure System) Associated with Frost Wave Event in Iran: 11 to 16 D

اين بررسي در پي بازكاوش علل رخداد موج يخبندان سخت و گسترده آذرماه 1382 ايران است. برپايه مطالعات پيشين، علت ايجاد و دوام اين موج يخبندان شديد، حاكميت سامانه فشار زياد سيبري معرفي شده است. براي اين منظور از داده‌هاي شبكه‌اي دماي كمينه ايران، داده‌هاي شبكه‌اي فشار تراز دريا و سري‌هاي زماني الگوهاي پيوند از دور نيمكره شمالي استفاده شده است. بر پايه نمايه‌هاي آغاز، پايان و دوام موج سرما و با لحاظ گستره، الگوهاي مكاني و زماني موج يخبندان آذرماه 1382 شناسايي گرديد. بر اين اساس، زمان‌ آغاز آن 20 آذر (11 دسامبر 2003) و پايان آن 25 آذر (16 دسامبر 2003) شناسايي گرديد كه دوام آن 6 روز در گستره ايران بود. الگوي مكاني موج سرما نيز داراي آرايش شرق سو بوده و در بيش‌ از 75 درصد از گستره‌ ايران را در اوج شدت خود حاكم بوده است. بيشترين دوام موج سرما در فلات داخلي ايران ثبت شده است؛ درحالي‌كه كرانه‌هاي شمالي خليج فارس و درياي عمان در دامنه‌هاي جنوبي ناهمواري‌هاي زاگرس اين موج سرما را دريافت ننموده‌اند. روند افزايش و كاهش گستره مكاني موج سرما نشانگري براي همراهي برخي از سامانه‌هاي شناخته شده فشار تراز دريا با سامانه فشار زياد سيبري در رخداد آن است. براي اين منظور، سري‌هاي زماني بلندمدت(2010- 1950) از الگوهاي پيوند از دور نيمكره شمالي در اكتبر تا دسامبر بررسي گرديد. به‌عنوان نمونه، هم‌پيوندي هم‌فاز ميان الگوهاي درياي شمال- خزر، نوسان شمالگان و نوسان اطلس شمالي و هم‌پيوندي ناهم‌فاز الگوي شرق اقيانوس اطلس- غرب روسيه و شمال اقيانوس آرام با شاخص استاندارد شده شدت پرفشار سيبري از دلايل همراهي ساير سامانه‌هاي فشار در تراز دريا سامانه فشار زياد سيبري در رخداد موج يخبندان مزبور است. بررسي آرايش مكاني- زماني سامانه‌هاي فشار تراز دريا در زمان‌هاي پيش از رخداد و رخداد (پيش‌روي و پس‌روي) موج سرما نشان داد كه سامانه فشار زياد تركيبي (پرفشار اروپا، پرفشار شمال غرب ايران و پرفشار سيبري) در اندركنش با سامانه كم فشار اسكانديناوي سبب رخداد و دوام موج يخبندان مزبور بوده است. نوع آرايش مكاني سامانه ‌كم فشار اسكانديناوي نقش بارزي در شكل‌گيري، دوام، شدت و از هم‌گسيختگي سامانه‌ پرفشار تركيبي دارد.

This study was made following the re-recognition of the cause of occurrences of severe, widespread and persistent frost event in 2003 in Iran. Based on previous studies, the cause of the creation and persistent of this sever frost is the dominancy of Siberian high pressure system. For this purpose, the gridded daily minimum temperature ,northern hemisphere teleconnection indices and sea level pressure data have been used. Based on the indices of frost wave onset index (FWOI),ending and persistent of cold wave and by considering the spread, the location and time patterns, the frost wave of December 2004 was recognized. On this basis, its starting date was recognized 11 December 2011 and its ending as 16 December 2003, which was persisted for 6 days in Iranʹs area. Also the location pattern of cold wave has had an east ward arrangement and was dominant in more than 75% of Iranʹs area in its maximum intense.The highest continuation of cold wave was recorded in the Iranian plateau, while the northern shores of the Persian Gulf and Oman Sea on the southern slopes of the Zagros ruggedness have not received the cold wave. Increase and decrease pattern of spatial range of cold wave is a signal for accompany of some recognized systems of sea level pressure with Siberian high pressure system in its occurrence. For this purpose, long term time series (1950-2010) of tele-connection patterns of northern hemisphere were studied from October up to December. For example,co-phase coherence between the patterns of North Sea- Caspian sea, Arctic Oscillation and North Atlantic Oscillation and no phase coherence of the pattern of east of Atlas Ocean- West Russia and the North Pacific Ocean with the standardized index of intensity of Siberian high pressure are the reasons of other pressure systems at the sea level of high pressure system of Siberian in the event of the said frost wave. Assessment of spatial-temporal variability of sea level pressure systems in the before occurrence (08 to 10 December 2003) to occurrence (11 to 16 December 2003) showed that December frost wave has occurred in as a result of an interaction of High Pressure System (AHPS) include Europe, North West Iran and Siberian high pressure systems with Scandinavian low pressure system. Spatial-temporal array type of Scandinavian Low Pressure system has a great important role in the formation, persistent, intensity and rupture of aggregate high pressure system.