قاعده الواحد از منظر فلسفه و عرفان اسلامي با تاكيد بر آراي ابن عربي و مشاييان

The Rule of ʹʹʹʹExuno Non Fit Nisisunumʹʹʹʹ in the Eyes of Philosophy and Islamic Mysticism, with Emphasis on the Views of Ibn-Arabi and Peripatetics Philosophers

قاعده «الواحد»، يكي از قواعد مهم فلسفي است كه بر طبق آن، از علت واحد جز معلول واحد صادر نمي شود: «الواحد لايصدر عنه الا الواحد». با وجود توافقي كه ميان فلاسفه نسبت به اين قاعده وجود دارد، در كلمات عرفا، اين قاعده با انكار و يا دست كم اصلاح روبه رو شده است. فارغ از قبول يا عدم قبول اصل قاعده، چالش اصلي تقرير فلسفي و عرفاني تعيين مصداق براي مصدر و صادر اول و همچنين تبيين چگونگي صدور كثرات از علت واحد است. اين مقاله با روش تحليلي ـ توصيفي درصدد است با ارايه قرايت هاي فلسفي و عرفاني اين قاعده و بررسي ايرادات عرفا به فلاسفه، مصاديق ارايه شده براي مصدر و صادر اول در دو دستگاه فكري را معرفي كرده، تقرير ايشان را نسبت به چگونگي صدور كثرات بيان كند؛ همچنين ثابت نمايد كه اولاً، فارغ از اختلافات صغروي فلسفه و عرفان، اصل قاعده با مباني عرفاني سازگار است و ثانيا، ايرادي كه عرفا بر فلاسفه وارد كرده اند قابل پاسخ گويي است؛ اگرچه تقرير عرفاني مبتني بر رد يا قبول اشكال مزبور نمي باشد.

The rule of ‘’Al-Wahid’’ is one of the main philosophical rules, according to which a single cause does not produce more than a single effect: ʹʹexuno non fit nisisunumʹʹ. Despite the consensus which exists over this rule among the philosophers, mysticsʹ words show that they refuse this rule or at least think it is going through a reform process. Regardless of accepting or rejecting the very rule, the main challenge to philosophical and mystical assertion is to determine the instance for the first origin and first cause and explain how can a single cause produce multiplicities. Offering the philosophical and mystical perceptions of this rule and investigating the objections of mystics to philosophersʹ view, this paper seeks to make explicit the offered instances for the first origin and first cause in the two intellectual systems and explain its assertion concerning the way of producing multiplicities. It also proves that, firstly, regardless of the slight differences between philosophy and mysticism, the very rule is compatible with the mystical principles, and secondly, the objection of mystics to philosophers, views is answerable, even though the mystical assertion is not based on the acceptance or rejection of the mentioned objection.