معرفي يك كموتايپ غني از سيس-كريزانتنول از گياه Achillea nobilis L. و مقايسه تركيب هاي تشكيل دهنده اسانس گل، برگ، ساقه و سرشاخه

جنس بومادران در ايران 19 گونه گياه علفي چندساله و اغلب معطر دارد كه شش گونه آن انحصاري كشور ايران است. Achillea nobilis L. با نام فارسي بومادران تماشايي، يكي از گونه هاي بومي اين جنس در ايران است. بخش هاي مختلف گونه هاي بومادران به طور گسترده در طب سنتي به علت خواص متعدد دارويي ازجمله فعاليت هاي ضد ميكروبي، ضد التهابي، ضد آلرژي و آنتي اكسيدان استفاده مي شوند. در اين تحقيق بذر بومادران تماشايي از استان همدان جمع آوري شده و در مزرعه تحقيقاتي ايستگاه تحقيقات البرز واقع در شهرستان كرج وابسته به موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور كشت شد. به منظور بررسي و مقايسه كمي و كيفي اسانس سرشاخه گلدار و هر يك از اجزاي آن (گل، برگ و ساقه) به صورت مجزا، پس از جمع آوري گياه در زمان اوج گلدهي، جدا كردن اندام ها و خشك كردن در سايه، اسانس گيري به روش تقطير با آب انجام شد. اسانس هاي حاصل با استفاده از دستگاه هاي كروماتوگرافي گازي (GC) و كروماتوگرافي گازي متصل به طيف سنج جرمي (GC/MS) مورد تجزيه كمي و كيفي قرار گرفتند. بيشترين بازده اسانس (نسبت به وزن خشك) مربوط به گل (32/1%) و كمترين مقدار بازده اسانس مربوط به ساقه (14/0%) بود و بازده اسانس كل سرشاخه گلدار (85/0%) و برگ (62/0%) بود. تركيب هاي عمده اسانس گل و برگ شامل سيس-كريزانتنول (به ترتيب 1/47% و 8/50%) و آلفا-توجون (به ترتيب 8/8% و 1/9%) بودند. اسانس ساقه با 7/19 % كوبنول، 2/19 % اينديپون، 4/15% سيس-كريزانتنول و 9/9% اينترمدول، با اسانس برگ و گل تفاوت هاي زيادي داشت. تركيب هاي عمده اسانس سرشاخه گلدار شامل سيس-كريزانتنول (7/41%)، آلفا-توجون (2/10%) و كامفور (1/8%) بودند. با توجه به نتايج حاصل نمونه مورد بررسي را مي توان به عنوان يك كموتايپ غني از سيس-كريزانتنول معرفي كرد. همچنين با توجه به اينكه تركيب اسانس سرشاخه گلدار از نظر حضور تركيب هاي عمده با تركيب اسانس برگ و گل تفاوت زيادي ندارد، و از طرفي عملكرد سرشاخه گلدار از عملكرد برگ و گل به تنهايي بالاتر است، بنابراين اسانس گيري از سرشاخه گلدار اين گياه قابل توصيه است.