واكاوي معنا و مفهوم اعانه بر اثم در آراي فقهاي اماميه

An exploration into the concept of ‘assisting with sins’ in imami jurisprudence opinions

اعانه بر اثم از جمله قواعدی است كه متّكی به دلیل قرآن و روایت و عقل و اجماع است و حجّیت آن خدشه‌ناپذیر است. در حجّت بودن آن تقریبا اختلافی نیست اما مفهوم اعانه بر اثم همواره محل بحث و نزاع فقها بوده است. آن‌چه در این تحقیق مهم انگاشته شده است بررسی سیر تاریخی و تغییر و تحولات آرای فقهای امامیه در این باب از ابتدا تاكنون می‌باشد كه برای نیل به این منظور از روش تحلیلی- توصیفی مبتنی بر اسناد كتابخانه‌ای بهره گرفته شده است. با نگاهی به آرای فقها، پی به تشتّت فراوان آن می‌بریم كه هریك تعریفی متفاوت از اعانه بر اثم ارائه داده‌اند كه قریب به اتّفاق این تعاریف، مستند به فهم عرفی است. در رابطه با چگونگی انطباق مفهوم اعانه بر عرف، ملاك‌های مختلفی ذكر شده است كه بازگشت اكثر آن‌ها به یك ملاك است كه شیخ انصاری بهتر از همه آن را بیان نموده است و آن، یاری رساندن در مقدماتی است كه فایده‌اش منحصر در حرام باشد. در پایان با جمع‌بندی اقوال نتیجه گرفته می‌شود كه در صورت قصور فهم عرفی از مسأله، ملاك در صدق عرفی اعانه، قاصد بودن معین است.

The notion ‘assisting with sins’ is a rule founded upon argumentations from the Qur’an and tradition, reason and consensus, and its authority is unassailable. There is almost no dispute as regards its authority, whereas the implications of the term have always been controversial and contested among the jurists. What has been considered as important in this research is the study of the history and transformation of Shiite jurisprudential views on this issue from the beginning. For this purpose, a descriptive analytical method has been adopted based on the application of library documents. A look at the opinions of jurists demonstrates how greatly diverse they are as regards their different definitions of ‘assisting with sins’, where most of those definitions are based on conventional understanding. On how to adapt the concept of ‘assisting’ with conventional understanding, various criteria have been mentioned, mostly referring back to one criterion expressed and explained best by Sheikh Ansari, i.e. assisting with preliminaries whose benefits are exclusively ḥarām. Finally, based on a summary of the statements and theories, it can be concluded that in case of failure of conventional understanding as regards the problem, the criteria for a correct application of the common understanding must be intentionality of the assistant.