بررسي حكم فقهي حرمت حفظ كتب ضلال

Examining the jurisprudential ruling on the prohibition of keeping books of deviation

در كتاب‌های فقهی از گذشته تا اكنون به حكم حرمت در خصوص حفظ برخی كتب اشاره شده است كه از آن‌ها به «كتب ضلال» تعبیر می‌شود. هرچند تعریف ضلال (و هدایت) و اضلال (و اهتداء) در لسان فقها چندان روشن نیست اما وقتی از حرمت حفظ (از تلف) سخن می‌گویند مرادشان جلوگیری از استماع (و اطلاع) از سایر اقوال است و ادله‌ای كه در این خصوص آورده‌اند نیز با خلط بین دو مقام استماع (و اطلاع) و مقام اتباع، گویا مبتنی بر این پیش‌فرض است كه بین استماع (و اطلاع) با اتباع، ملازمه جریان دارد و اگر جلوی استماع گرفته شود قطعاً جلوی اتباع نیز گرفته خواهد شد. نتیجه اینكه اولاً ادله‌ای كه ادعا شده همگی قاصر از اثبات حكمی در خصوص جلوگیری از استماع است، در ثانی خلط دو مقام، جایز نیست چراكه صرف استماع منجر به اتباع نمی‌شود و بین آن‌ها هیچ‌گونه ملازمه‌ای وجود ندارد. نهایت اینكه با توجه به وجود كتابی چون قرآن كه از طرفی خود مجمع الاقوال است و انتخاب قول احسن برای اتباع را هم از میان اقوال مختلف به عهده انسان گذاشته و هیچ اكراهی در این زمینه را روا ندانسته و از طرف دیگر با وجود قول احسن (قول خدا) در آن به‌عنوان قول معیار، دیگر بحث از اتلاف كتاب یا ممنوعیت استماع قولی، بی‌معناست.

The prohibition of keeping some books referred to as ‘books of deviation’ has been included in books of jurisprudence since the past to the present. The definition of deviation (and conformity) and misguidance (and guidance) in the language of jurists is not so clear; however, when speaking about the prohibition of keeping (or of its destruction), they mean prevention from hearing (and getting informed) of other sayings; and the evidence raised in this regard also combines the two positions of hearing (and getting informed) and following, apparently based on the assumption that there is an association between hearing (and getting informed) and following, and if hearing is prevented, following will certainly be abandoned in consequence. As a result, firstly, the claimed evidences fail to prove a mandate relating to prevention from hearing; secondly, mixing the two positions is not permitted since mere hearing does not lead to following and there is no association between them. Finally, because of the existence of the Qur’an itself as a ‘congregation of words’ scripture, leaving to humans the task of selecting and following the best among the different sayings, with no coercion in this field, and due to the existence of ‘the best of words’ (God’s word) in the Qur’an as the standard criterion, discussion of destruction of the book or of the prohibition of its literal hearing would be meaningless.