بازخواني تأثير تعدي و تفريط در امانت مطالعه تطبيقي در فقه و قانون مدني

Reviewing the impact of abuse and wastage in the lent (trust), a comparative study in Islamic jurisprudence and civil law

حقوق امین در ارتباط با تعدی و تفریط در متعلق عقد امانت در نزد فقهای امامیه با دیدگاه‌های متفاوتی همچون نظریه مشهور عدم ارتباط مطالبه خسارت با تعدی و تفریط به استناد عموم قاعده علی‌الید و نظریه رابطه تقصیر با خسارت به استناد قواعد عمومی مسؤولیت و قاعده استیمان همراه بوده است. آگاهی به این مسئله جز با بررسی پیشینه و شناخت مبانی فقهی دیدگاه مشهور عدم ارتباط مطالبه خسارت با تعدی و تفریط در میان فقیهان میسر نیست. از همین رو در این مقاله سعی شده است وضعیت امین در ارتباط با تعدی و تفریط ابتدا در فقه امامیه و سپس حقوق ایران مورد ارزیابی قرار گیرد. در این مقاله نشان داده می‌شود نظریه‌ی آن دسته از فقها كه محدوده‌ی مسؤولیت امین را به لحاظ دخالت رابطه سببیت به همراه تعدی و تفریط ممكن دانسته‌اند با سلطه مالكانه مالك بر مال خود و بنای عقلانی ناشی از قاعده استیمان تطابق بیشتری دارد.

Imamiyah jurists have had different views regarding the rights of the trustee in terms of abuse and wastage in the lent (trust); from the known theory of the claim for damages not being associated with the abuses and wastage on the basis of the generalities of the ‘on the hand’ rule to the theory of the relationship between fault and damage according to the general rules of liability and istīmān. Awareness to this issue will not be possible except through an investigation of the background and knowledge of the jurisprudential fundamentals of the known view among the jurists with regard to a lack of relationship between a claim for damages and abuse and wastage. Therefore, it is aimed in this paper to examine the conditions of the trustee in connection with the abuses and wastage first in Imamiyah jurisprudence and then in Iranian law. In this study, it is shown that the views of those jurists who consider as possible the domain of the trustee’s responsibility in terms of the involvement of a causal relationship with the abuses and wastage are more compatible with the ownership and possessive authority of the owner on his own property and the logical foundation stemming from istīmān rule.