بررسي زنبورهاي گالزاي خانواده Cynipidae روي دو گونه بلوط Quercus brantii و Q. infectoria، در استان لرستان

Survey of gall wasps of the family Cynipidae associated with two oak species, Quercus brantii and Q. infectoria in Lorestan province of Iran

این بررسی طی سالهای 1384-1382 به منظور جمع‌آوری و شناسایی زنبورهای گالزای خانواده Cynipidae روی گونه‌های بلوط موجود در استان لرستان انجام گرفت. در این استان دو گونه بلوط Quercus infectoria و Quercus. brantiiوجود دارد كه الگوی پراكنش آنها با یكدیگر كاملاً متفاوت بوده و از این رو براساس نحوه پراكنش گونه‌های بلوط موجود در استان 3 منطقه برای نمونه برداری انتخاب گردید. این مناطق شامل قلایی، نوژیان و شوراب بودند. زمان نمونه‌برداری با توجه به شرایط آب‌و‌هوایی استان و براساس زمان رشد گالهای مختلف، به‌گونه‌ای انتخاب می‌شد كه در زمان نمونه‌برداری، گالها مرحله بلوغ خود را طی كنند. گالها پس از جمع‌آوری در كیسه‌های نایلونی قرار داده شده و به همراه برچسب مشخصات به آزمایشگاه منتقل می‌شدند. در آزمایشگاه، گالها جهت حصول اطمینان از خالص بودن آنها به دقت مورد بررسی قرار گرفته و در صورتی كه گال دیگری همراه آنها وجود داشت حذف می‌گردید. پس از خالص‌سازی، گالها شمارش شده و در ظروف پرورش قرار داده می‌شدند. نمونه ها در آزمایشگاه و تحت شرایط موجود آن، 3±19 در اواسط پاییز و زمستان و 2±25 درجه سانتیگراد در اوایل بهار و تابستان و رطوبت نسبی حدود 50 تا 60 درصد پرورش داده می‌شدند. نمونه‌ها هر چهار روز یكبار مورد بررسی قرار گرفته و حشرات خارج شده از گالها براساس خانواده، جنس و گونه تفكیك و به همراه اتیكت مربوطه به شیشه حاوی الكل 75 درصد منتقل می‌شد. براساس نتایج حاصل از این بررسی در مجموع، 26 نوع گال از روی قسمتهای مختلف (مانند شاتون، جوانه، میوه و برگ) هر دو گونه بلوط Q. infectoria و Q. brantii جمع‌آوری گردید كه از این تعداد، 11 گونه زنبور گالزا روی بلوط Q. brantii و 13 گونه نیز روی Q. infectoriaفعال هستند. تمام گالهای جمع‌آوری شده روی بلوط Q. infectoria. مربوط به نسل غیرجنسی زنبورهای گالزا بوده و در مقابل، روی بلوط Q. brantiiبیشترین تعداد گال (7 گال) توسط نسل جنسی و 5 گال نیز به وسیله زنبورهای نسل غیرجنسی ایجاد می‌شود. در میان زنبورهای گالزا تخصص میزبانی بسیار بالایی وجود دارد و از این رو هیچ‌گونه گال مشتركی را نمی‌توان روی دو گونه بلوط Q. brantiiو Q. infectoria پیدا كرد. پراكنش زنبورهای گالزای Cynipidae در استان لرستان، مستقیماً تابع الگوی پراكنش گونه‌های بلوط در سطح این استان می‌باشد.    

This study was carried out in the period 2003-2005 to collect and identify gall wasps on oak species in Lorestan province. There are mainly two oak species, Quercus infectoria and Q. brantii with various dispersion patterns in the province. Thus, three sampling sites were selected to cover whole distributional pattern of oak forests. These include: Ghalaii, Nogian and Shoorab. Sampling dates were determined based on climatic conditions and development stages of gall formation, (as the gall reaches maturation). Collected galls were placed in plastic bags, labeled and transferred to the lab. In the lab, any particular galls were screened distinctly and accompanied galls were removed. Upon screening, galls were counted and placed in rearing jars. These were maintained in the laboratory at 19±3°C in mid autumn and winter and 25±2°C in early spring and summer and in 50-60% RH. Samples were examined at four days intervals and emerged insects were screened based on family, genus, and species and placed into vials containing 75% alcohol and labeled accordingly. Information including the emerging dates and all relevant data were recorded. Based on the results obtained, 26 different galls were collected on various plant parts (catkins, buds, fruits, leaves) of two oak species. Overall, 11 gall wasps are active on Q. brantii and 13 gall wasps on Q. infectoria. All galls collected on Q. infectoria are formed by the agamic generation of gall wasps. While on Q. brantii, most galls (7 galls) are formed by the sexual generation and 5 galls by the agamic wasp generation. There is high host specificity between the gall wasps, thus we can not find any common gall on two oak species. Dispersion of Cynipid gall wasps is directly dependent on the distribution patterns of oak species in Lorestan province.