قارچ‌هاي جدا شده از فندق، خسارت و اهميت اقتصادي آن در استان گيلان

Isolated fungi from hazelnut, their damage and economic importance in Guilan province

  سطح زیر كشت باغهای فندق در استان گیلان براساس آخرین آمار گرفته شده از سازمان جهاد كشاورزی استان گیلان در سال 1385 بالغ بر 12000 هكتار بوده كه بیشترین آنها در منطقه اشكورات رودسر قرار دارند. در سالهای اخیر ضمن بازدید از باغها و انبارهای سنتی، نگهداری فندق در نقاط مختلف استان گیلان (رودسر، لاهیجان، صومعه‌سرا و آستارا) نمونه‌های مشكوك و بیمار (لكه‌برگی‌ها، خشكیدگی سرشاخه‌ها، پژمردگی‌ها و كپك‌زدگی میوه‌ها) از اندام های هوایی، زمینی و میوه‌های انبار شده جمع‌آوری و به آزمایشگاه انتقال داده شد. در آزمایشگاه انواع لكه‌برگی‌ها از نظر وضعیت ظاهری، وجود یا عدم وجود اندام‌های بارده قارچ با چشم غیرمسلح و یا به كمك بینوكولر با بزرگنمایی 10-4 برابر مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین جهت تشخیص عوامل بیماریزای غیراجباری نمونه‌های جمع‌آوری شده، روی محیط‌های كشت‌مصنوعی WA، MA، CMA و  PDAكشت داده شدند و عوامل بیماریزا جداسازی شده و سپس كشت خالص از آنها تهیه گردید. برای كشت اندام‌های آلوده و مشكوك، قطعات كوچكی از محل بافت ناحیه سالم و آلوده به ابعاد 3 تا 5 میلی‌متر تهیه، پس از شستشو با آب معمولی به‌مدت 2-1 دقیقه با محلول سوبلیمه 1 درهزار ضدعفونی شده و دوباره با آب مقطر سترون 3-2 بار شستشو گردیدند كه در ادامه پس از خشك‌شدن نمونه‌ها روی كاغذ صافی سترون در اتاقك كشت روی محیط‌های مصنوعی كشت داده و در داخل انكوباتور 25 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند. جهت اثبات بیماریزایی قارچ‌های خالص شده از روی لكه‌برگی‌ها و خشكیدگی سرشاخه‌ها، پس از خالص‌سازی قارچ‌های جداشده با استفاده از سوسپانسیون اسپور و یا تك‌ریسه كردن، عمل مایه‌زنی روی اندام‌های هوایی نهالهای دو ساله فندق گلدانی و در مواردی هم روی برگها و شاخه‌های بریده شده فندق در داخل دسیكاتور صورت گرفت. قبل از عمل مایه‌زنی برای سهولت كار، با نوك سوزن سترون زخم‌های خفیف در محل تلقیح ایجاد گردید. نمونه‌های شاهد در شرایط مشابه با آب مقطر و یا آگار سترون مایه‌زنی گردیدند. در خصوص قارچ Verticillium روی نهال فندق، نخست برش كم‌عمقی در محل طوقه ایجاد گردید و سپس مقداری از محیط كشت حاوی قارچ فعال را برداشته و در زیر پوست قرار داده و روی آن با ورقه پارافیلم سترون پوشش داده شد. نمونه‌های شاهد در شرایط مشابه با آگار سترون مایه‌زنی گردیدند. درخصوص مایه‌زنی گونه‌های Fusarium، نخست قارچ خالص شده را روی دانه‌های ارزن سترون در داخل ارلن تكثیر و با خاك سترون داخل گلدان مخلوط نموده و نهالهای جوان فندق در داخل آن كاشته شد. قبل از كاشت جهت تسهیل مایه زنی، روی ریشه‌های فندق با سوزن سترون‌شده زخم‌های سطحی ایجاد گردید. نمونه‌های شاهد با آگار سترون حاوی ارزن در شرایط مشابه مایه‌زنی گردیدند. كلیه نمونه‌های تیمار شده همراه شاهد در اتاقك رشد با درجه حرارت 24 تا 26 درجه سانتی‌گراد و نور متناوب 12 ساعته قرار داده شدند و جهت تأمین رطوبت نسبی سعی گردید كف اتاقك رشد هر روز آب‌پاشی شود. برای دست‌یابی به درجه‌ها یا میزان آلودگی درختان فندق به بیماری كلیدی لكه برگی Mamianiella coryli و با توجه به شدت آلودگی این قارچ در منطقه، در زیاز و آغوزبن كندسر اشكورات چهار باغ انتخاب و از هر باغ 20 درخت و از روی هر درخت 400 برگ بطور تصادفی در جهت‌های مختلف كنده و میزان آلودگی برگها با نمره دادن از 1 تا 5 (درجه‌های آلودگی 1، 2، 3، 4 و 5 به‌ترتیب %20-1 ، %40-21، %60-41، %80-61 و %95-81 آلودگی سطح برگ) تعیین گردید. براساس نتایج حاصل از نمونه‌برداری‌هایی كه از باغهای فندق استان صورت پذیرفت، در مجموع 16 ایزوله قارچ جداسازی و خالص شده و با توجه به منابع موجود مورد شناسایی قرار گرفتند كه قارچ‌هایDiplodia theaborme، Alternaria alternata، Pestalotiopsis macrospora، Colletotrichum gleosporioides، Phyllactinia corylea و Mamianiella coryli از روی برگ و سرشاخه‌ها و قارچ‌های Phomopsis sp.، Fusarium semitectum، Fusarium anthophillumوVerticillium sp. از روی ریشه و طوقه جداسازی شده و بیماریزا تشخیص داده شدند. همچنین قارچ‌های Rhizopus sp.، Trichothecium sp.، Aspergillus sp.، Cladosporium cladosporides،  Penicillium sp.و  Aspergillus flavusاز انبارهای باغداران از روی میوه جداسازی و خالص گردید. در بررسی میزان آلودگی درختان فندق مناطق زیاز و آغوزبُن كندسر اشكورات به قارچ Mamianiella coryli كه عامل خزان نابهنگام و زودرس برگها و نهایتاً نقصان محصول فندق می گردد، مشخص شد كه بیشترین خسارت این بیماری در باغهای فندق منطقه آغوزبُن كندسر با میانگین آلودگی 20 درصد در سطح برگها می باشد.    

Cultivated areas of hazelnut is more than 12000 hectares mainly concentrated in Eshkaverat (Rudsar) in Guilan province. In recent years, a survey was carried out on the occurrence and severity of fungi causing diseases on hazelnut in different growth stages in field plots and stored hazelnuts in different aeras of Guilan province, including Rudsar, Lahijan, Astara and Somehsara. Samples were taken from the hazelnut trees showing disease symptoms and cultured in PDA, CMA, MA and WA media for isolation of the causing agents. Pathogenicity of extracted fungi was confirmed by inoculation of single spore and hyphal tip cultures to hazelnut seedlings or branches and leaves of hazelnut trees in growth chamber. To find out the infection rate of leaf spot Mamianiella coryli disease as it is an important pathogen in the region, four gardens were selected in Zeyaz and Aghozbon Kandsar (Eshkaverat) and from each garden 20 trees and from each tree 400 leaves were collected randomly and infection rate was determined by using a grading system. In this investigation, 16 fungi isolates were collected and identified as follow: Alternaria alternata, Mamianiella coryli, Phyllactinia corylea, Pestalotiopsis macrospora, Diplodia theabrome and Colletotrichum gloeosporioides were identified as pathogens on leaves and stems and fungi including Phomopsis sp., Fusarium semitectum, Fusarium anthophilum and Verticillium sp. were isolated from crown and roots of hazelnut trees. The fungi, Rhizopus sp., Aspergillus flavus, Aspergillus sp., Penicillium sp., Trichothecium sp. and Cladosporium cladosporiodes were isolated from hazelnut fruits in storages. The preliminary studies of distribution and damage of Mamianiella coryli as causing agent of sudden leaf defoliation of hazelnut trees in Aghozbon Kandsar (Eshkaverat) indicated the damage rate of the disease as 20% of the leaf surface.