مطالعه‌ي‌ تاكسونوميك و برآورد نسبت طبقات كارگر و سرباز در جمعيت موريانه‌هاي زيرزميني در نخلستان‌هاي مناطق ميناب و سراوان

Taxonomic study and an appraisal of the worker and soldier castes proportion for subterranean termites in date palm, of Minab and Saravan

موریانه‌ها از آفات مهم كشاورزی و ساختمانی محسوب می‌شوند. در كنترل موریانه‌ها علاوه بر تعیین گونه هدف، مطالعه‌ی فونستیكی، بررسی ساختار اجتماع كلنی، مانند اندازه‌ی جمعیت و تعیین نسبت طبقات كارگر و سرباز، اهمیت دارد. یكی از روش‌های مطالعه‌ی تاكسونومیك و تعیین ساختار اجتماع موریانه‌ها، بررسی گروه جمع‌آوری كننده‌ی غذا (Foraging group) با استفاده از سیستم طعمه‌گذاری (Baiting System) است. موریانه‌ها جزء آفات كلیدی نخلستان‌های ایران محسوب می‌شوند. لذا بررسی تاكسونومیك و تعیین ساختار اجتماع آنها میتواند به اتخاذ راهكار كنترل كمك نماید. جهت انجام بررسی تاكسونومیك و برآورد نسبت طبقات سرباز و كارگر موریانه‌های زیرزمینی در نخلستان‌ها، 2 قطعه باغ، هر كدام به وسعت 2 هكتار، در مناطق میناب و سراوان (روستای سیدآباد) انتخاب گردید. در هر باغ 30 بلوك 500 متر مربعی ایجاد شد و سپس در هر بلوك 6 تله‌ی طعمه‌ای نصب گردید. پس از حمله‌ی موریانه‌ها به تله‌ها، در هر قطعه باغ 30 تله كه بیشترین آلودگی را داشتند انتخاب و موریانه‌های  موجود در آنها به تفكیك به داخل كیسه‌ی پلاستیكی انتقال بافت. در آزمایشگاه، نام علمی گونه‌های موریانه تعیین و با شمارش افراد كارگر و سرباز نسبت آنها به تفكیك هر گونه محاسبه شد. در نخلستان مورد مطالعه در منطقه‌ی میناب، تمام تله‌ها مورد حمله Microcerotermes buettikeri Chhotani & Boseقرار گرفته بودند و دامنه‌ی نسبت طبقه‌ی سرباز صفر تا 38/2 و دامنه‌ی نسبت طبقه كارگر 62/97 تا 100 درصد بود. همچنین میانگین نسبت طبقات سرباز و كارگر این گونه به ترتیب 58/0 و 39/99 درصد محاسبه شد. در نخلستان منطقه‌ی سراوان تله‌ها مورد حمله گونه‌های Amitermes baluchistanicus Akhtar و Microcerotermes saravanensis Ghayourfar. قرار گرفته بودند. در Microcerotermes saravanensis. دامنه‌ی نسبت طبقه‌ی سرباز 45/1 تا 77/1 درصد و دامنه‌ی نسبت طبقه كارگر 22/98 تا 54/98 درصد تعیین گردید. همچنین میانگین نسبت طبقات سرباز و كارگر به ترتیب 62/1 و 37/98 درصد محاسبه شد. در A. baluchistanicusدامنه‌ی نسبت طبقه‌ی سرباز 61/0 تا 38/6 درصد و دامنه‌ی نسبت طبقه‌ی كارگر 61/93 تا 38/99 درصد تعیین گردید. میانگین نسبت طبقات سرباز و كارگر این گونه به ترتیب 59/2 و 39/97 درصد محاسبه شد.    

Termites account as important pests in agricultural lands and building structures. Two factors should be considered in the control of termites: faunistic study and investigation of society baselines, such as population size and proportion of soldiers and workers. One approach of the study of termites is the investigation of the foraging group with baiting system. termites are key pests of date palms in Iran. Therefore, faunal study and society structure could be useful in choosing any control strategy. For this purpose, 4 hectares of date palm orchards were chosen in Minab and Saravan. Each orchard was divided into 30 blocks of the size of 500m2 and 6 bait traps were installed in each block. After attacking termites to traps, 30 of the most attacked traps were selected and their termites transferred to in separate plastic bags. In the laboratory, termites were identified and counted according to their names. In Minab, all traps were attacked by Microcerotermes buettikeri and the percentage of captured soldiers and workers varied from 0.00 to 2.38 and 97.62 to 100 respectively. Furthermore, the percentage of soldiers and workers was 0.58% and 99.39% respectively. In Saravan, two species, viz. Amitermes baluchistanicus and Microcerotermes saravanensis., were identified. For Microcerotermes saravanensis., the percentage of captured soldiers and workers varied from 1.45 to 1.77 and 98.22 to 98.54 respectively. The mean of soldiers and workers was calculated as 1.62% and 98.37% respectively. In A. baluchistanicus, the percentage of captured soldiers and workers varied from 0.61 to 6.38 (with the mean of 2.59%) and 93.61 to 99.38 (with the mean of 97.39%) respectively.