مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تحليل عوامل موثر بر افزايش جمعيت شهر رشت و پيامدهيا آن بر نظام اكولوژي شهر

چكيده فارسي :

چكيده افزايش جمعيت شهري به ويژه در كشور هاي در حال توسعه، اين شهرها را با چالش هاي مهمي از نظر زيست محيطي مواجه كرده است، مسايلي مانند آلودگي هوا، نبود سرزندگي و آلودگي آب، خاك و محيط زيست عمومي و... از جمله نظام اكولوژيكي محسوب مي شود. در پايداري اين نظام يكي از عناصر و عوامل بنيادي مولفه هاي جمعيتي است كه بايد در برنامه ريزي‌هاي اقتصادي-اجتماعي مورد توجه قرار گيرد. از جنبه نظري اين مقاله دو مبناي فكري را اساس كار قرار داده است. اول اينكه جمعيت شهرها به جهت رشد طبيعي، افزايش اثر مهاجرت و توسعه محدوده شهر، ادغام آباديهاي اطراف آنها در آن و ايجاد شهركها و شهرهاي جديد پيوسته افزايش مي يابد. دوم اينكه، در پايداري يا ناپايداري شهرها به عنوان يك سيستم يا نظام اجتماعي، پنج عامل جمعيت، محيط، تكنولوژي، نظام يا سازمان و شرايط اجتماعي_ رواني اثر دارند كه از بين آنها عامل جمعيت يكي از عوامل اصلي است. در اين مقاله به مطالعه عوامل موثر برافزايش جمعيت شهر رشت و پيامدهاي آن در نظام اكولوژي شهر طي دوره (1335-1385) پرداخته شده است. روش تحقيق اين مقاله توصيفي – تحليلي است. در اين تحقيق ابتدا مولفه هاي دموگرافيكي (زاد و ولد، مرگ و مير و مهاجرت) مطالعه شده و از طريق بررسي آمار سرشماري هاي نفوس و مسكن طي دوره هاي 1385-1335، عوامل اصلي افزايش جمعيت شهر شناسايي شده‌اند و در نهايت براي شناخت پيامدهاي اين افزايش جمعيت در نظام اكولوژيك شهر، معيارها و شاخص-هاي اكولوژي شهري، مورد مطالعه و تحليل قرار گرفته‌اند. بر اساس يافته هاي تحقيق، مشخص شد كه، سه مولفه، رشد طبيعي جمعيت، مهاجرت و ادغام روستاها مهمترين عوامل تاثيرگذار در افزايش جمعيت شهر رشت طي دوره مذكور بوده اند. اين عوامل باعث شده‌اند طي حدود 50 سال، 447845 نفر به جمعيت شهر افزوده شود، كه از اين تعداد 258110 نفر در اثر رشد طبيعي جمعيت، 159732 نفر در اثر مهاجرت و 30003 نفر در اثر ادغام روستاها در محدوده خدماتي شهر بوده است. پيامدهاي اين افزايش جمعيت؛ كاهش سرانه هاي شهري، آلودگي شديد رودخانه هاي واقع در شهر، افزايش توليد زباله، فاضلاب شهري و نيز تغيير كاربري اراضي كشاورزي بوده است. واژگان كليدي: افزايش جمعيت، مهاجرت، اكولوژي شهري، توسعه شهري، رشت.