هنجار گريزي معنايي قرآن در شعر اَمَل دُنقُل

Semantic Deviation of the Quran in Amal Donqolʹʹs Poetry

هنجار گريزي از روش‌‌هاي آشنايي‌زدايي است كه نخستين بار توسط نظريه‌پردازان فرماليست روسي در سال 1917م مطرح شد. نگرش ساختارگرايانه به متون ادبي و توجه به جنبه هاي زيبايي شناسانه آثار، موجب شد تا فرماليست ها، زبان ادبي را عامل اصلي آفرينش هاي هنري به شمار آورند. در ميان انواع هنجار گريزي‌ها، هنجار گريزي معنايي بيش از همه، درون مايه كلام را تحت تاثير خود قرار داده، با آرايه هاي علم بيان پيوند ناگسستني داشته و نقش بسزايي در ادبيت آثار ايفا مي كند. امل دنقل از جمله شاعراني است كه در شعر خود از قرآن بهره فراوان مي‌برد. وي برخلاف شاعران گذشته، به اقتباس‌هاي ساده و بي ‌پيرايه از متن قرآن اكتفا نكرده و پيوسته در شعر خويش، مفاهيم قرآني را بازآفريني مي‌كند و از قابليت‌هاي متن قرآن براي بيان معناي مورد نظر خويش، سود مي‌جويد؛ از اين ‌رو تفاوت وي با شاعران گذشته در اين است كه برخورد شاعر معاصر با مفاهيم قرآني برخوردي مبتني بر ابتكار و نوآوري است. دنقل، گاه معنايي متفاوت با معناي اصلي قرآن بدست مي‌دهد و گاه شخصيت‌هاي قرآني را جايگزين شخصيت‌هاي شعر خود مي‌كند و با توجه به مولفه‌هاي تعريف شده در هر يك از آنان، ساختار شعري خود را بنا مي نهد و از هنجار گريزي معنايي قرآن براي بيان واقعيت‌هاي جامعه معاصر خود بهره مي‌برد.

The purpose of the present paper is to investigate semantic deviation of the Holy Quran in Amal Donqolʹs poetry. Deviation is one of the techniques of defamiliarization, and was first introduced by the Russian formalists in 1917. Constructivist attitude toward literary texts and emphasis on the aesthetic aspects of the literary works led Formalists to consider literary language as the main factor in development of artistic creations. From among different types of deviation, semantic deviation has the greatest effect on the theme and has unbreakable ties with figurative language, and so, has a significant role in literariness of the works. Donqol is among the poets who have used the concepts of the Holy Quran in their poems. Contrary to his preceding poets, he does not stop at simple and unadorned adaptations of the Quran text, and always recreates the Quranic concepts in his poems and uses the capacities of the Quranic text to express his intended meaning. Therefore, he is different from his preceding poets in that his treatment of the Quranic concepts is based on creativity and innovation. Donqol sometimes presents a meaning different from the original meaning of the Quran, and at other times, replaces his poetic characters with the Quranic ones and then, establishes the structure of his poems based on the outstanding features of those characters. This way, he uses the semantic deviation of the Quran to convey the realities of his contemporary society.