مباني انسان‌شناختي اخلاق از ديدگاه خواجه افضل‌الدين كاشاني

پژوهش حاضر برگرفته از پايان‌نامه كارشناسي ارشد نويسنده با عنوان «مباني نظري اخلاق از ديدگاه باباافضل كاشاني» است. در اين مقاله، بررسي مباني انسان‌شناختي اخلاق از نگاه اباباافضل كه يكي از زمينه‌هاي لازم براي استخراج نظريه اخلاقي وي است، فراهم مي‌شود. باباافضل ضمن اعتقاد به تشكيل انسان از سه جز تن، جان و خرَد يا عقل، با تاكيد بر رابطه شناختي و وجوديِ مثلثِ «خداشناسي، هستي‌شناسي و انسان‌شناسي» معتقد است كه وجود تامّ و حقيقي هر چيز، صورت علمي و معقول آن است و بر همين اساس، كمال نهايي انسان نيز در بقاي عقلاني اوست؛ زيرا كمالِ حيات و حسّ، به قوّه ادراك و تعقّل است و كمالِ ادراك و تعقّل نيز به فعليت آن و كمال فعليّت تعقّل و دانش و به اتّحاد عاقل و عقل و معقول است. از نگاه وي حقيقت وجودي انسان و بُعد جاودان او، به نفس عاقله و خرَدش وابسته است و سعادت حقيقي انسان اين است كه در عالم نفساني، صورت نفساني‌اش به بهترين حالتِ علمي باشد. مهم‌ترين بن‌مايه‌هاي اين سعادت و كمال نفساني، علم و يقين يا حكمت است؛ يعني هدف نهايي انسان اين است كه دانايي بالقوه را به دانايي بالفعل تبديل كند و به مرتبه عقل بالفعل برساند.