نقد و بررسي مجرد يا مادي بودن ادراك حسي

An Inquiry into the Question of Abstract/Material Nature of Sensory Perception

اين پژوهش درباره يكي از احكام هستي شناختي ادراك حسي است. نگاه هستي شناسانه به ادراك حسي احكامي دارد؛ از آن جمله (كه شايد مهم ترين آن نيز به شمار مي آيد)، مجرد يا مادي و فيزيكي بودن ادراك است و از بين انواع ادراك، ادراك حسي به دليل ارتباط مستقيم با خارج، بيشتر در مظان مادي و فيزيكي بودن است؛ لذا در اين پژوهش مي كوشيم نظريات مادي بودن ادراك حسي را رد كنيم. براي رسيدن به مقصود، مسيله را از دو ديدگاه حصولي و حضوري بررسي كرده ايم، و براي جلوگيري از اطاله، از سويي ديدگاه موسسان سه مكتب مشا ، اشراق و حكمت متعاليه و از سوي ديگر ديدگاه روان شناسان احساس و ادراك را محور قرار داده ايم و از امور ديگر چشم پوشي كرده ايم. حاصل اين تتبع آن است كه قول ابن سينا و روان شناسان و فيزيولوژيست ها در ادراك حسي به مادي بودن آن مي انجامد و به دليل نقدهاي فراوان، مردود است، و قول اشراقيون كه قايل به حضوري بودن ادراك حسي اند و قول پيروان صدرالمتالهين كه به حصولي بودن ادراك حسي معتقدند، هر دو به تجرد ادراك مزبور مي انجامد و مورد تاييدند.

The present study deals with one of the ontological rules of sensory perception. Ontological look at sensory perception has certain rules. Among them (or even the most important one) is the abstract or material nature of perception, and among various types of perception, sensory perception –due to its direct relation to the outside world– is more liable to being material and physical. In this study, thus, we attempt to reject the views claiming that sensory perception is material. To do so, we have investigated the issue from two aspects: acquired and intuitive. To observe brevity, we have focused on the views presented by the founders of three schools of Peripatetic, Illumination and Transcendental philosophy on the one hand, and the views of psychologists of sensation and perception on the other, disregarding other issues. The results show that the views of Ibn Sina, psychologists and physiologists on sensory perception lead to its material nature and is rejected by many critiques, while the views of Illuminationists (regarding sensory perception as intuitive) and the followers of Mulla Sadra (regarding it as acquired) both lead to the abstract nature of sensory perception and are authorized and confirmed.