تطبيق دو منظومه غنايي فارسي و كردي مطالعه موردي:خسرو و شيرين نظامي و خسرو و شيرين خاناي قبادي

Comparing two lyric poems in Farsi and Kurdish Case study: Nizami’s Khosrow and Shirin and Khana Qubadi’s Khosrow and Shirin

ماجراي عشق خسرو پرويز، پادشاه ساساني به شيرين، برادرزاده بانوي ارمن، در ميان داستان هاي خمسه نظامي، به‌سبب رنگ ملّي و برخورداري از زمينه هاي افسانه اي و غنايي، زيبايي و اهميّت خاصي دارد و اين شهرت از آن جهت است كه داستان خسرو و شيرين نظامي حكايت مهرورزي آدمي است و در آن سوز و گداز عاشقانه با كلامي دل انگيز در هم آميخته و داستاني خلق كرده كه مورد توجه همگان قرار گرفته است. شيفتگي به اين داستان تا بدانجا پيش مي رود كه شاعران و داستان سرايان به تقليد از آن، آثار متعددي خلق مي كنند، مقلدان نظامي از مقلدان هر شاعر ديگري بيشترند و اكثر سرايندگان منظومه‌هاي عاشقانه، به‌نحوي از سبك و شيوه داستان پردازي او تاثير پذيرفته اند. ازجمله اين مقلدان مي‌توان سرايندگاني چون اميرخسرو دهلوي، اشرف مراغه‌اي، نورالدين عبدالرحمن جامي و هاتفي خرجردي را نام برد. كرد بودن مادر نظامي، وقوع ماجرا در مناطق كردنشين و وجود روايت هاي شفاهيِ اين حكايت در مناطق كردنشين نيز، باعث شده است كه يكي از شعراي مشهور و تواناي كرد، يعني خاناي قبادي از نظامي و خسرو و شيرين او پيروي كند و اثري به همين نام پديد آورد. در اين نوشتار، به تطبيق و مقايسه اثر خانا با خسرو و شيرين نظامي پرداخته‌ايم و سعي كرده‌ايم اشتراكات و اختلاف هاي دو اثر را بيان كنيم.نتايج به‌دست آمده نشان مي دهد كه با اينكه شاعر كرد، خاناي قبادي، در سرودن اثر خويش از سياق خسرو و شيرين نظامي بهره برده است، مقلّد صرف نبوده و محتوا را تغييراتي داده است و مي توان گفت كه خانا تقريباً داستان را به سمت و سوي واقع گرايي هدايت كرده و آن را باورپذيرتر نموده است. همچنين خانا علاوه بر تغيير محتوايي، آداب و رسوم و مولفه هاي فرهنگي مربوط به زمان و محل زندگي خود را ـ كه هنوز هم در مناطق كردنشين رايج است ـ در ديوان خود گنجانده است.

Among those stories of Nizami’s Quinary, the story of Khosrow Parviz, The Sassanid King of kings, loving Shirin, The Armenian lady’s niece, is of important significance because of having national flavor and mythic and lyric backgrounds. Historically, this story has been at the focus of attention and narrated in many different ways. Reports by Dinawari, Jahiz, Thaʹalibi, Tabari, and Ibn al-Nabatah, are from among these narrations. Nizami Ganjavi’s Khosrow and Shirin have been considered by such other poets as Amir Kosrow Dihlawi, Salimi Jaruni, Shahab Tarshizi, Hatefi Kharjerdi, Vahshi Bafghi, Orfi Shirazi, Vesal Shirazi, and Nami Isfahani. The importance of the present study is the narration of Khosrow and shirin by the great Kurdish poet Khana Qubadi, Nizami’s mother being a Kurd, the story’s occurrence in Kurdish regions, and Kurdish verbal narrations of the story. Therefore, regarding the importance of two Khosrow and Shirin poems by Nizami Ganjavi and Khana Qubadi (in Kurdish regions), the authors try to compare these two masterpieces using content comparison method, and also to introduce Khana Qubadi and cultural considerations in his works.