خراسان بزرگ در فرآيندهاي زمان(گذري بر تاريخ و جغرافي خراسان بزرگ)

خراسان بزرگ دياري است ديرين. دياري كه از ديرين روزگاران در تاريخ ايران نقشي ويژه داشته است؛‌از زماني كه آرياييان به بالاترين جايش در شمال آمدند و نخستين باشند گاه آرياييان را در اين سوي جهان پديد آوردند و پس از زماني ماندن در آنجا، راهي ايران و هند شدند تا آنگاه كه پارت هاي باشنده در آن، يونيانيان را راندند و ايران را از آن ايراني كردند. خراسان بزرگ در سده هاي نخستين اسلامي، پايگاه پديدآمدن فرهنگ و زبان نوين پارسي شد. نخستين زنجيره شاهي ايران پس از اسلام را طاهريان خراساني ساختند و در پي آنان،‌ سامانيان خراساني بر پهنه اي گسترده دست يافتند. خراسان در سده هاي نخستين، خاك ريز تازش و چپاول ترك ها و تركمانان و مغول ها بود و پس از دوران مغول، هراسي ديگر را آزمود و اندك اندك سست شد. نادرشاه برخاسته از خراسان، چندي بر آن و ايران فرمان راند، ولي از آن پس زمينه پاره پاره شدن آن فراهم شد و دو پيمان پاريش و آخال از گستره آن كاست. خراسان، فردوسي، رودكي، ناصر خسرو، ابوريحان، بوعلي سينا و ده ها و صدها تن از ديگر بازرگان ايران زمين را به ايران جهان تقديم كرد. خراسان در تاريخ ايران، دياري بس بزرگ است. روش اين پژوهش، به گونه توصيفي تحليلي است و كوشش شده است تا با بهره گيري از نقشه، روند ديگرگوني هاي اين جايگاه وزين، بهينه تر تحليل شود. در اين مقاله ، در كنار پرداختن به جغرافي و تاريخ خراسان بزرگ،‌ كوشش شده است تحليلي پيرامون چرايي هاي بزرگي آن پرداخته شود و روندهاي دگرگوني هاي آن مورد بررسي قرار گيرد.