نقش خيال در مكاشفات صوري از ديدگاه سهروردي و ملاصدرا

كاربرد خيال در مباحث هستي شناسي و معرفت شناسي عرفان همواره مورد توجه اهل نظر در علوم فلسفي و شهودي بوده است؛ در اين ميان خيال در تحقق و تبيين بخش عظيمي از مكاشفات پيش روي عارف، نقش اساسي ايفا مي كند. سهروردي و ملاصدرا در تبيين اين مساله، خيال را به دو قسم متصل و منفصل تقسيم مي كنند. خيال متصل يكي از قواي باطني انسان و نگهدارنده صور خيالي است و خيال منفصل عالمي مستقل است كه حد فاصل ميان عالم عقل و عالم حس است. از نظر ملاصدرا نفس عارف با سلوك باطني مي تواند توسط خيال متصل با خيال منفصل ارتباط و اتحاد برقرار كرده، صور مثالي را كه به خيال متصل تنزل كرده است مكاشفه كند. ثمره اين مكاشفه، اتحاد نفس با مشهود خود و علم حضوري به آن است. اما سهروردي گرچه برغم ملاصدرا قوه خيال را مادي مي داند و سنخيت ميان اين قوه با عالم مثال را نمي پذيرد، ولي چون مدرِك اصلي صورت هاي مثالي را نفس مي داند، پس تبيين سهروردي از چگونگي تحقق مكاشفه صوري، منطقي خواهد بود.