ارزش‌يابي و تطبيقِ داستان رستم و شغاد با برجسته‌ترين مدل‌هاي ساختاريِ فيلم‌نامه سه پرده‌اي

Evaluation and comparison of the tale of Rostam and Shoghad with the most leading structural models for three act screenplay

بي‌گمان شاهنامه در آثار ممتازِ ادبيات فارسي، از غني‌ترين دست‌مايه‌ها براي فيلم‌نامه اقتباسيست. هر فيلم‌نامه خوب نياز به ساختاري استوار دارد كه با شناختِ الگوهاي برتر حاصل مي‌شود. از استادان نام‌آورِ فيلم‌نامه سه پرده‌اي، سيد فيلد نماينده الگوي ساختاريِ داستان‌محور و كريستوفر وگلر، نماينده الگوي ساختاريِ سفر قهرمان يا شخصيّت‌محور است. شاه‌پور شهبازي نيز به‌عنوان تنها ايراني، الگويي منسجم و نوين براي فيلم‌نامه پيشنهاد داده است. نگارندگان در اين مقاله برآنند تا با تطبيق و ارزش‌يابيِ ساختار داستان رستم و شغاد با اين الگوها، آشكار سازند كه شاهنامه فردوسي نه تنها شايسته تطبيق با الگوهاي برجسته است، بلكه از چنان ظرفيّتِ دراماتيك و سينمايي برخوردار است كه خود الگويي برتر مي‌نمايد، زيرا معيار نهاييِ توفيق و عالي بودن داستان، لزوماً انطباق با الگوهاي پذيرفته نيست و همانا متكي به دوام حضور و تاثير بر مخاطب است. با اين همه، از دلايل اصليِ ناكاميِ فيلم‌هاي اقتباسي ايران، شناخت نادرستِ متن ادبي و بكار نبستنِ هنرمندانه الگوهاي كارآمدِ فيلم‌نامه است.

Without a doubt among the prominent works in Persian literature, Shahnameh is the richest source for screenplay adaptation. A good screenplay needs a solid structure which is provided by the recognition of super models. Well known masters of three act screenplay are Syd Field, representative of story based structural pattern, and Christopher Vogler, representative of character based or hero’s journey structural pattern. Shapour Shahbazi is the only Iranian who has suggested a new solid pattern for screenplay. The purpose of this article is to compare and evaluate the structure of the story of Rostam and Shoghad with the above patterns and reveal that not only Shahnameh is worthy of being compared with leading patterns but also it possesses such dramatic and cinematic potential that in itself is a role model since the final criterion for the excellence and success of a story does not necessarily lie on its agreement with the accepted patterns and indeed is dependent on the durable presence and the influence on the audience. Nevertheless, mal recognition of the literary text and not applying the efficient artistic patterns to screenplay is the major reason for the misfortune of the adapted films in Iran.