بررسي عمل‌كرد فردوسي در كلمه‌سازي صفات با پيشوندها در شاهنامه

The study of how Ferdowsi applied prefixes to form new adjectives in Shahnameh

موضوع واژه سازي از طريق پيشوندها و پسوندها تاريخي طولاني دارد، زيرا مي‌توان با افزودن آن ها در ساخت واژه هاي جديد براي بيان معني‌ها و مفهوم‌هاي تازه بهره گرفت و بدين گونه هزاران واژه نو با معاني تازه ايجاد كرد. فردوسي و اثر بلند پايه‌اش، شاهنامه، از شهرت ملّي و بين المللي برخوردار و نام اين دو، همواره با زبان شيرين فارسي آميخته و هم راه بوده است. فردوسي و شاهنامه تاكنون از جنبه هاي گوناگون بررسي شده است، امّا نگارنده در اين پژوهش، ديدي زبان-شناسانه در سطح واژگان صفات و ساختار آن ها و چگونگي بهره‌گيري از امكانات واژه سازي زبان فارسي در شاهنامه دارد. اين كه آيا فردوسي در كلمه سازي صفت تا چه اندازه با پيشوندها و پسوندهاي صفت ساز آشنايي داشته و از آن ها بهره گرفته است، نياز به پژوهشي دقيق در شاهنامه دارد. در اين پژوهش از روش اسنادي ـ كتاب خانه اي و آماري بهره گرفته شده است و نتايج بدست آمده حاصل دو سال پژوهش بر روي تمامي صفت هاي ساخته شده در شاهنامه است. در پايان به اين نتيجه خواهيم رسيد كه فردوسي شناختي خوب از پيشوندهاي صفت ساز دارد و با بهره گرفتن از آن دانش صفت-هاي بسيار در معني‌هاي گوناگون ساخته است و بي‌دليل نيست كه اين كتاب به‌عنوان يكي از گنجينه هاي لغت در زبان فارسي شناخته مي شود.

The subject of word formation through using prefixes and suffixes has a long history since upon their addition to create thousands of new words new concepts and meanings find new expressions. Ferdowsi and his masterpiece, Shahnameh enjoy great national and international fame and their names have always been synonymous with the sweet Persian language. Ferdowsi and Shahnameh have been studied from different aspects, yet the writer of this article looks at Shahnameh from the linguistic perspective as far as the adjectives and their structures are concerned. What were the possibilities of forming new words in the Persian language in Shahnameh? Was Ferdowsi familiar with adjective making prefixes and suffixes and to what extent did he apply them to create new adjectives? The purpose of this article is to find answers for the above questions. This study had made use of statistical, documentary, and library based methods. The results obtained are the outcome of two years of research on all the adjectives built in Shahnameh. Finally the author of this article came to the conclusion that Ferdowsi was well familiar with the prefix making adjectives and he had applied that knowledge to form many adjectives to convey various meanings. Certainly it is no wonder that Shahnameh is recognized as a treasury of lexis in the Persian language.