معناي حقيقت از منظر حكماي مسلمان با تاكيد بر آثار ابن‌عربي

Meaning of Truth in the View of Muslim Philosophers with an Emphasis on Ibn Arabi’s Works

حقيقت و معناي آن همواره در طول تاريخ، محل بحث و بررسي عرفا و فلاسفه بوده است. فلاسفه عمدتاً حقيقت را بمعناي منطقي آن لحاظ كرده‌اند؛ اگرچه توسط برخي فلاسفه همچون ملاصدرا در فلسفه اسلامي و هايدگر در فلسفه غرب، حقيقت بمعناي وجودي خود نيز مورد توجه قرار گرفته و بسيار به فهم خاص عرفاي اسلامي از معناي حقيقت نزديك بوده است. معناي حقّ از نظر عرفا بشدت متاثّر از معناي آن در فرهنگ قرآني و روايي است. از جمله اسما الهي يادشده در قرآن «حقّ» است و خداوند باريتعالي از خود با اين نام ياد كرده است. حكمايي چون ابن‌عربي براي تثبيت مذهب خويش استناد به آيات و روايات را سرلوحه كار خود قرار داده‌اند. عرفاي مسلمان به اين واقعيت دست يافته‌اند كه تنها يك حقيقت در عالم وجود دارد و آن ذات باري است و غير از او هر چه لباس وجود پوشيده، اعتباري و ظهورات آن حقيقت بحت و بسيط است. به همين دليل است كه عرفا مذهب فلاسفه‌‌يي را كه قايل به وحدت تشكيكي وجود هستند، آميخته با شرك دانسته و خود قايل به وحدت شخصيه و حقيقيه وجود شده‌اند. ازاينرو، تنها راه شناخت حقيقت را قرب و نزديكي به آن تلقي كرده و بدنبال يافتن راههايي براي نزديك شدن به آن حقيقت اصيل بوده‌اند. از سوي ديگر، عارف، نفس انسان را كاملترين مظهر الهي ميداند و به اين ترتيب اولين قدم در عرفان اسلامي براي دستيابي به معرفت‌ا‌لله، نيل به معرفت‌النفس است. ابن‌عربي نيز براي شناخت آن حقيقت واحد سير و سلوك الي‌الله را حياتي ميداند.

The truth and its meaning have always been discussed by gnostics and philosophers in the course of history. Philosophers have mainly dealt with truth in its logical sense; however, some philosophers, such as Mulla Sadra in Islamic philosophy and Heidegger in Western philosophy, have paid attention to truth in its ontological sense, which is very close to Islamic gnostics’ particular impression of this word. The meaning of truth in gnostics’ view is greatly influenced by its meaning in the Qur’anic and traditional culture. One of the divine names mentioned in the Holy Qur’an is the “Truth”, and Almighty God has called Himself by this name. Some philosophers such as Ibn Arabi used to refer to Qur’anic verses and traditions in order to consolidate their religion. Muslim gnostics concede that there is only one truth in the world, and it is the Necessary Being. They believe that any existent other than Him is mentally-posited and is among the manifestations of that simple Truth. That is why gnostics, themselves, consider the religion of the philosophers who believe in the graded unity of existence to be atheistic and believe in the individual and true unity of existence. Hence, they view closeness to the truth as the only way to attain it and have always been after some ways in order to gain proximity to that original Truth. On the other hand, gnostics consider the human soul to be the most complete locus of the manifestation of God; therefore, the first step in Islamic gnosis in order to attain the knowledge of God is to attain the knowledge of the soul. Ibn Arabi also believes that wayfaring towards God is of vital importance for learning about that single Truth.