اثر نوع ريزنمونه و تركيب‌هاي مختلف تنظيم‌كننده‌هاي رشد گياهي در كالوس‌زايي و ساقه‌زايي گياه شاهدانه (Cannabis sativa L.) در شرايط درون شيشه

Effect of explants type and plant growth regulators on in vitro callus induction and shoot regeneration of Cannabis sativa L.

شاهدانه ایرانی (Cannabis sativa L.) گیاهی دارویی متعلق به خانواده Cannabinaceae است كه تركیب‌های متنوعی از متابولیت‌های ثانویه را تولید می‌كند. این تحقیق به‌منظور بهینه‌سازی باززایی مستقیم و غیرمستقیم این گیاه در شرایط in vitro انجام شد. ریزنمونه‌های برگ و هیپوكوتیل از گیاهچه‌های استریل جداسازی شده و محیط كشت‌های حاوی BA (1/0، 2/0، 5/0، 1، 2، 3 میلی‌گرم در لیتر) به تنهایی یا در تركیب با 5/0 میلی‌گرم در لیتر IBA و TDZ (1/0، 2/0، 5/0، 1، 2، 3 میلی‌گرم در لیتر) به تنهایی یا در تركیب با 5/0 میلی‌گرم در لیتر IBA كشت شدند. عكس‌العمل ریزنمونه‌ها در همه محیط‌های كشت مورد استفاده، تولید كالوس بود. هیچگونه باززایی مستقیم در ریزنمونه‌ها مشاهده نشد و در ریزنمونه هیپوكوتیل باززایی غیرمستقیم در سطوح مختلف هورمونی BA اتفاق افتاد. بیشترین حجم كالوس تولید شده، در غلظت 2 میلی‌گرم در لیتر TDZ به همراه 5/0 میلی‌گرم در لیتر IBA در ریزنمونه برگ بدست آمد. بیشترین وزن تر و خشك كالوس تولید شده مربوط به ریزنمونه برگ در تیمار هورمونی 1 میلی‌گرم در لیتر TDZ به همراه 5/0 میلی‌گرم در لیتر IBA بود. تیمار هورمونی 5/0 میلی‌گرم در لیتر TDZ به همراه 5/0 میلی‌گرم IBA در هیچ ریزنمونه‌ای كالوس تولید نكرد. البته تركیب هورمون IBA در غلظت‌های مختلف هورمون BA، تأثیر شگرفی در بهبود حجم و وزن تر و خشك كالوس ریزنمونه‌ها داشت. با این حال افزودن هورمون IBA در غلظت‌های مختلف هورمون TDZ چندان تأثیری در بهبود حجم و وزن تر و خشك كالوس هر دو ریزنمونه نداشت.

Cannabis sativa L., belonging to cannabinaceae family, is a medicinal plant that produces a diverse array of secondary metabolites. The present study aimed to optimize in vitro direct and indirect regeneration in this valuable plant. For this reason, leaf and hypocotyl explants from in vitro grown plantlets were excised and cultured on MS media containing different concentrations of BA (0.1, 0.2, 0.5, 1, 2 and 3mg/l) and TDZ (0.1, 0.2, 0.5, 1, 2 and 3mg/l) alone or in combination with 0.5 mg/l IBA. The explants reaction in all media led to formation of calli. Direct shoot regeneration from explants was not observed but shoot induction from callus was seen on MS media containing different concentrations of BA in hypocotyl explants. The highest volume of callus was formed on MS medium containing 2 mg/l TDZ+ 0.5mg/l IBA using leaf as explant. The highest wet and dry weight of callus belonged to leaf explant cultured on MS medium containing 1 mg/l TDZ+ 0.5 mg/l IBA. MS medium containing 0.5 mg/l TDZ+ 0.5 mg/l IBA produced no callus in both explants. The addition of  IBA in different concentration of BA had significant effects on volume, wet and dry weight of calli in both explants whereas it had no significant effects in different concentrations of TDZ.