بررسي خصوصيات جوانه‌زني، استقرار گياهچه و شناسايي گونه‌هاي جنس آويشن (Thymus) موجود در بانك ژن منابع طبيعي ايران

Investigation of seed germination, establishment and identification of different Thymus species available in Natural Resources Gene Bank of Iran

جنس آویشن (Thymus) از تیره نعناعیان (Lamiaceae) و یكی از گیاهان بومی با اهمیت ایران است كه دارای مصارف متعددی در صنایع غذایی، بهداشتی، آرایشی و به‌ویژه دارویی است. به‌منظور بررسی ویژگی‌های جوانه‌زنی و استقرار گیاهان، اكسشن‌های مختلف گونه‌های آویشن موجود در بانك ژن منابع طبیعی ایران (T. daenensis، T. fedchenkoi، T. kotschyanus، T. lancifolius، T. migricus، T. pubescens، T. transcaspicus و T. vulgaris)، آزمایشی در قالب طرح كاملاً تصادفی در سه تكرار اجرا شد. صفات وزن هزاردانه، درصد جوانه‌زنی، مدت ذخیره‌سازی، سرعت جوانه‌زنی و مراحل رشد رویشی (2، 4، 6 و 8 برگی شدن و ظهور شاخه‌های جانبی) و استقرار اكسشن‌های گونه‌های مختلف جنس آویشن در شرایط گلخانه بررسی شدند. اكسشن‌هایی كه نام گونه آنها مشخص نبود پس از گلدهی در گلخانه و تهیه نمونه هرباریومی مورد شناسایی قرار گرفتند. نتایج نشان داد كه در بین گونه‌های مورد بررسی، وزن هزاردانه با درصد جوانه‌زنی و درصد استقرار گیاه‌چه همبستگی مثبت و معنی‌دارد اشته، در حالی‌كه با تاریخ ظهور برگ همبستگی منفی و معنی‌دار داشت. بیشترین وزن هزاردانه مربوط به گونه‌های T. kotschyanus و T. lancifolius و بالاترین درصد جوانه‌زنی مربوط به گونه T. pubescens بود. درصد جوانه‌زنی اولیه با درصد و سرعت سبز شدن رابطه مثبت و معنی‌دار و با ظهور شاخه جانبی رابطه منفی و معنی‌دار نشان داد. درصد سبز شدن ثانویه با صفات سرعت سبز شدن و تاریخ ظهور برگ به‌ترتیب در سطح یك و پنج درصد رابطه مثبت و معنی‌دار داشت. سرعت سبز شدن با تاریخ ظهور برگ همبستگی مثبت و معنی‌دار نشان داد. در ویژگی‌های مربوط به ظهور برگ و شاخه جانبی اختلاف معنی‌دار بین گونه‌ها مشاهده نشد.

Thymus, belonging to Lamiaceae family, is one of the most important medicinal genera in Iran. It has many uses in food, health care, cosmetics and especially in pharmaceutical industries. This research was aimed to investigate the germination parameters and establishment of seedlings from different accessions of Thymus species(T. daenensis, T. fedchenkoi, T. kotschyanus, T. lancifolius, T. migricus, T. pubescens, T. transcaspicus and T. vulgaris). All the accessions are stored in Natural Resources Gene Bank of Iran. The seeds of accession were son in pots using a completely randomized design with three replications. Data were collected for thousand seed weight, seed germination percentage, seed storage time, germination rate, vegetative growth rate (2, 4, 6 and 8-leaf stage and the emergence of lateral branches), and the establishment percentage of each accession was measured in greenhouse. Unknown accessions were identified after preparing the herbarium specimens. Results indicated positive and significant correlations between 1000-seed weight and germination percentage as well as between seedling establishment and germination percentage (p<0.05); however, no significant correlation was found with emergence of leaves. The highest 1000-seed weight was observed in T. kotschyanus and T. lancifolius, respectively and the highest percentage of germination in T. pubescens. Positive and significant correlations were observed between primary and secondary seed germination percentage and germination rate; however, leaf emergence and lateral branch emergence were negatively correlated. Secondary seed germination showed significant positive correlation with germination rate (p<1% and 5%, respectively). Germination rate and leaf emergence showed positive significant correlation. There were no significant correlations between leaf emergence and lateral branch emergence of different species.