پيش بيني تاثير پوشش گياهي بر ضريب زبري هيدروليكي كرانه و بستر رودخانه خشك شيراز

مديريت منابع آب و خاك در رودخانه ها بدليل ارتباط مستقيم با سيستمهاي مختلف همچون زمين ، جامعه و مردم از اهميت بالايي برخوردار است. طرحهاي احياي پوشش گياهي و بيومهندسي در رودخانه ها همواره به عنوان يكي از روشهاي مديريتي منابع آب و خاك مد نظر بوده اما اينگونه طرحها عليرغم مزاياي فراواني كه دارد در صورت طراحي و روشهاي اجرايي نامناسب مي تواند مشخصات هيدروليكي رودخانه را تغيير دهد. استفاده از پوشش گياهي كاهش ميانگين سرعت جريان، كاهش عرض رودخانه، افزايش رسوبگذاري در بستر رودخانه و در نتيجه كاهش دبي جريان عبوري رودخانه را به همراه دارد و در مواردي ممكن است باعث بالا آمدن سطح آب و افزايش عمق جريان گردد. در اين مقاله ضمن معرفي جنبه هاي مختلف مديريتي منابع آب و خاك در رودخانه ها و به طور خاص رودخانه خشك به عنوان يك عنصر تاثيرگذار مهم در شهر شيراز، طرحهاي احياي پوشش گياهي و بيومهندسي اجرا شده در اين رودخانه و تاثيرات آنها بر هيدروليك رودخانه مورد بررسي قرار گرفته است. همچنين فوايد اين طرحها در بازه هايي از رودخانه خشك كه با روشهاي مناسب اجرا شده و باعث حفظ منابع آب و خاك گرديده اند و همچنين مضرات آنها در بازه هايي كه با روشي نامناسب انجام شده و باعث افزايش ضريب زبري و كاهش دبي جريان عبوري مي گردند مورد تجزيه و تحليل قرار مي گيرد. بر اساس نتايج به دست آمده اگرچه ميزان فرسايش كناره هاي رودخانه در مقاطع فاقد پوشش گياهي به مراتب بيشتر از مقاطع داراي پوشش گياهي مي باشد، اما به دليل افزايش ضريب زبري و كاهش سطح مقطع ناشي از وجود پوشش گياهي، در برخي مقاطع دبي عبوري به مقدار قابل توجهي كاهش مي يابد. مقاطعي نظير بالادست و پايين دست پل بلوار چمران، بالادست پل غدير و پايين دست پل فضيلت نمونه هايي از اين مقاطع مي باشند كه نتايج آناليز انجام شده با نرم افزار HEC-RAS در اين مقاطع براي دبي عبوري 100 تا 250 مترمكعب بر ثانيه، كاهش دبي عبوري به مقدار 10 تا 5/28 درصد را نتيجه مي دهد.