عناصر باارزش معماري بومـي منطقه سـيسـتان بر مبناي مولفه‌هاي اقليمي معماري پايدار

Insight into the valuable elements of Sistan local architecture in relation to climatic factors of sustainable architecture

در اين تحقيق بخشي از ساختار معماري بومي ايراني در منطقه سيستان از منظر ‌مسايل اقليمي، تكنيك‌هاي ‌به كار رفته در اجراي ساختمان و نوع برخورد با شرايط سخت و دشوار محيطي (اقليمي) مورد بررسي قرار گرفته است. امروزه در مبحث معماري پايدار، توجه به ‌مسايل اقليمي، زيست محيطي و معماري سبز در كنار معماري بومي و پيشين، از ‌مهم‌ترين مباحث مطرح در سطح داخلي و ‌بين‌المللي ‌است. به كمك فناوري‌هاي پيشرفته در سازه و معماري به همراه مصالح نوين، از ‌يك‌سو شرايط تحقق ‌ايده‌ها و طرح‌هايي خاص براي معماران و طراحان فراهم شده و از سوي ديگر جوامع مختلف با چالش آلودگي محيط زيست و مصرف بالاي انرژي بر اثر استفاده از اين فناوري‌ها و مصالح جديد روبرو هستند. اين ‌چالش‌ها ‌به همراه لزوم توجه به عناصر ارزشمند معماري بومي و سنتي ضرورت اين تحقيق در خصوص بخش اقليمي معماري پايدار را نشان مي‌دهد. هدف تحقيق، بازشناخت عناصر ساختاري معماري بومي سيستان در بحث اقليم و نحوه استفاده از اين عناصر بر مبناي نظريات معماري پايدار دوران معاصر ‌است. در پرسش اصلي اين مقاله مطرح شده كه چه عوامل، شرايط و ويژگي‌هايي در ساختار معماري اقليمي منطقه سيستان (بومي و كهن) وجود دارد كه بتوان در معماري امروز ايران و در راستاي بهره‌گيري‌‌‌ در مباحث طراحي اقليمي معماري معاصر از آنها بهره گرفت؟ در اين راستا روش تحقيق در دو بخش مبتني بر نگرش توصيفي و مطالعات ميداني در بخش نخست و تطبيق نظريات مطرح شده مولفه‌هاي اقليمي معماري پايدار با عناصر ساختاري معماري بومي سيستان در بخش دوم شكل گرفته است. فرضيه اين تحقيق بر اين پايه است كه در صورت شناخت و بهره‌گيري‌‌‌ صحيح از الگوها و اصول حاكم بر معماري گذشته از ديدگاه اقليمي و تركيب مناسب با معماري روز مي‌توان به معماري پايدار و در عين حال، با هويت دست يافت. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد استفاده از عواملي نظير خارخانه، دورچه، كولك، سورك و نظاير آن راهكارهاي اقليمي بسيار مناسبي هستند كه در طول قرن‌هاي متمادي به عنوان مولفه‌هايي از اصول معماري بومي اين منطقه در جهت تقابل با اقليم سخت آن و تسهيل شرايط زندگي تعريف شده‌اند. از اين عوامل با اندك تغييراتي مي‌توان در ساختار معماري معاصر ضمن توجه به هويت اصيل معماري ايراني، در جهت رسيدن به معماري پايدار مرتبط با شرايط اقليمي استفاده كرد.

In this study, part of the native Iranian architecture of the Sistan region in terms of climate issues, techniques used in the construction of buildings and difficult environmental (climatic) issues are studied. Today, in sustainable architecture, the greatest attention is paid to climatic, environmental and green architecture issues alongside matters related to traditional and old architecture on a local and global level. Advanced technologies in construction and use of new materials in architecture has, on the one hand, created the suitable conditions for realizing exotic ideas and projects for architects and designers. These challenges and the need for paying attention to valuable elements of local traditional architecture indicate the necessity of undertaking research on climatic conditions and sustainable architecture. This research deals with parts of traditional Iranian architecture in the Sistan region in terms of climate, the techniques used in construction and difficult environmental conditions (climate) based on modern theories of sustainable architecture. The research question deals with the factors, climatic conditions and characteristics of architectural structures of Sistan region (indigenous and ancient) which can be utilized in modern Iranian architecture and be of use in contemporary design issues of climate architecture. The research methodology was based on two parts: a descriptive approach and field studies in part one and a comparison of the theoretical and climatic components of sustainable architecture with the structural elements of local Sistan architecture forms part two. In traditional Iranian architecture, discussions always focus on valuable strategies and methods of providing adequate living conditions in buildings. Different and variable climatic and geographic conditions throughout this land have forced architects with their innovative principles to provide the best and most appropriate ways of buildings adapting to climatic conditions. Since past-times, the use of natural and inexhaustible forces such as the sun and wind has commonly been used in Iran to improve the bio-thermal conditions of living spaces. These forces results in buildings saving fuel consumption and more importantly enhancing the quality, comfort and hygiene of residential environments. The research results indicate that centuries-old use of Kharkhona, Dorche, Kolak, Surak were suitable climatic solutions that are defined as a component of indigenous architectural principles in this region to combat the harsh climate and facilitate good living conditions. With little change in the structure of contemporary architecture, these solutions can be used to achieve sustainable architecture.