مطالعه خروج بند موصولي در متون روايي زبان فارسي با رويكردي نقش گرا: شواهدي از جلدهاي پنجم تا هفتم تاريخ بيهقي

Relative clause extraposition in Persian narrative text with a functional approach: Evidence from fifth to seventh volumes of Tārix-e Bayhaqi

فرايند خروج بند موصولي هنگامي رخ مي دهد كه بند موصولي از مجاورت هسته خارج شود و به جايگاهي در انتهاي جمله حركت كند. به بررسي فرايند هايي همچون خروج بند موصولي، پس از ظهور دستور نقش گرايي بيش از پيش توجه شده‌است. با توجه به آنكه جملات فارسي در صورت وقوع و يا عدم وقوع اين فرايند، همچنان دستوري باقي خواهند ماند، بسياري از زبان شناسان دلايل غيرنحوي را عامل اين حركت مي دانند. نگارندگان با اين فرض كه وقوع اين فرايند، دلايل نقشي همچون طول بند موصولي، ساخت اطلاعي، يكسان بودن فعل بند اصلي و موصولي و نوع فعل دارد، به بررسي فرايند خروج در 66 بند از 150 بند استخراج‌شده در بخش هايي از تاريخ بيهقي پرداخته اند تا بستري براي مقايسه نتايج اين فرايند در متون روايي و ادبي با متون فارسي رسمي معاصر فراهم گردد. براساس داده‌هاي پژوهش از چهار فرضيه عنوان‌شده جز ساخت اطلاعي، سه عامل ديگر تاثير مستقيمي بر خروج بند موصولي دارند. طول بند موصولي مهم ترين عامل خروج آن در تاريخ بيهقي است كه تاييدكننده ادعاي هاوكينز مبني بر تمايل سازه هاي سنگين تر در زبان هاي فعل پاياني به حركت به انتهاي جمله و قرارگرفتن پس از فعل است. همچنين، مقايسه نتايج اين پژوهش با نتايج راسخ‌مهند و ديگران (1391) نشان مي دهد كه تفاوت چشمگيري ميان نحوه عملكرد اين فرايند در فارسي رسمي معاصر و تاريخ بيهقي ديده نمي شود..

Relative clause extraposition happens whenever relative clause moves from its normal position - near the head - to the final position of the sentence. Analyzing relative clause extraposition has taken great attention since the functional grammar appeared. Due to the fact that Persian sentences remain grammatical in the case of occurrence or non-occurrence of this process, most linguists believe that this movement has a non-syntactic motivation. Having hypothesized that the occurrence of this phenomenon could have functional reasons such as the relative clause length, information structure, sameness of the verb in the main and the relative clause and the type of the verb, the extraposition process in 66 out of 150 clauses, extracted from parts of T?rix-i Bayhaqi have be examined so that the comparison of the results of this process in the narrative and literary texts with the contemporary formal texts would be possible. The results showed that from the four factors mentioned, except the information structure, the other three ones have direct impact on the relative clause extraposition. The relative clause length was the most important factor in this process in T?rix-i Bayhaqi which verifies the Howkins’ claim on the tendency of the heavy constituents in verb final languages to move to the end of the sentence and occur after the verb. Comparing these results with R?sekhmahand et al (1391), it became clear that there is not a significant difference between the function of the relative clause extraposition in modern formal Persian and in the T?rix-i Bayhaqi.