زبانشناسي شناختي: الگوي شناختي چشم در بوستان سعدي

Cognitive Linguistics: A cognitive model of ‘eye’ in Bustan-e Sa’di

در مطالعه حاضر كه تلاشي ميان رشته اي در حوزه هاي ادبيات و زبانشناسي شناختي است تعامل استعاره، شناخت، بدن و فرهنگ بررسي مي شود. در اين مقاله پاره اي از عبارات مبتني بر واژه چشم (ديده) در بوستان سعدي براساس رويكرد زبانشناسي شناختي تجزيه‌وتحليل مي شود. بررسي داده ها نشان مي دهد كه چشم (ديده)، به شكل واژه اي زايا در تجسم ذهن فارسي زبانان از طريق يك الگوي شناختي مشاركت دارد و در آن به مفهوم پردازي «احساسات» (عشق، تمايل، شادي، حسادت)، «قواي ذهني» (دانستن، درككردن، فكركردن)، «ارزشهاي فرهنگي» (احترام، مهمان نوازي)، «ويژگيهاي شخصيتي» (حرص، بي رحمي) و «پديده هاي محسوس و جسماني» (مرگ، زمان) مي پردازد. نتايج همچنين نشان دهنده حضور قالب هاي شناختي استعاره، طرحواره-هاي تصويري و مجاز در اين مفهوم‌پردازي است. نيز تصور بشر پيرامون ساختار بدن و وظايف اعضاي آن در تعامل با الگوهاي فرهنگي مصدري براي ظهور استعاره و مجاز مفهومي در هر زبان محسوب مي شود.

It was an interdisciplinary research in the fields of literature and cognitive linguistics in which the interaction among the metaphor, cognition, body and culture was investigated. In this paper, some eye-based phrases of Bustan-e Sa’di have been analyzed based on cognitive linguistics approach. The data analysis showed that eye is a prototypical body organ which embodies the Persian speakers’ mind via a cultural pattern. It conceptualizes a number of various concepts including emotions (e.g. love, desire, happiness, envy), mental faculties (e.g. knowing, understanding, thinking), cultural values (e.g. respect, hospitality), character traits (e.g. greed, cruelty), and physical states (e.g. death, pass of time). The results also showed that such conceptualization involves cognitive elements such as conceptual metaphors, image schemas and metonymy. The present study also demonstrated that in any language, whenthe human imagination of the body structure and the function of its organs interact with cultural patterns, the metaphor and conceptual metonymy appears.