نقش قافيه شعر در واژه‌سازي زبان فارسي (مطالعه ‌موردي: اشعار نظامي گنجوي)

The role of rhyme in Persian word formation: Evidence from lyrics of NizamiGanjavi

زباني ماندگار است كه بتواند خود را همپاي زمان و نياز‌هاي روز به پيش‌ ببرد. زبان فارسي در آغاز يكي از گويش‌هاي ايراني بود كه به دلايل متعددي توانست از پشتوانه ادبي‌ عظيمي برخوردار شود و گسترش پيدا كند. راه‌هاي تقويت زبان بسيار است. امروز نهاد خاصي مثل فرهنگستان زبان به گسترش زبان فارسي كمك مي‌كند اما در گذشته هركدام از شاعران بزرگ خود تلاش‌هايي كرده‌اند كه بي‌توجهي به الگوهاي واژه‌سازي آنها شايد آسيب‌هاي زيادي به زبان فارسي بزند. نقش شعرا در كمك به زبان فارسي، افزايش امكانات دستوري است. منظور از امكانات دستوري مجموعه امكانات يا ظرفيت‌هايي است كه يك زبان در اختيار كاربران خويش قرار مي‌دهد تا راحت‌تر بتوانند ارتباط برقرار كنند و با كمترين انرژي بيشترين بازدهي را داشته باشند. در اين پژوهش شعر نظامي گنجوي بررسي شده تا مشخص شود كه او چه مقدار براي زبان فارسي امكان‌سازي كرده‌‌است. هدف مقاله اثبات اين امر است كه نظامي با اغتنام از محدوديت‌هاي ناشي از قافيه شعر، دست به نوآوري‌هايي زده‌است كه هم به زيبايي شعرش كمك كرده و هم خدمات شاياني به زبان فارسي و شعراي بعد از خود نموده‌است.

A language is persistent when it could progress with time and could satisfy its ongoing needs. If a language does not find ways of its strengthening and durability, it will become extinct.Persian language at the beginning was an Iranian dialect. Due to several reasons, it benefitted from tremendous literary background and spread around. There are lots of ways to strengthen a language. Today certain institutions like the Academy of Language and Literature helps to spread the Persian language, but in the past each of the greatest poets had some effort in word formation and selection. Their efforts in this regard are similar to the efforts of an academy of language, and ignoring the word formation patterns of poets perhaps could lead in great damage to the language. Here, the poets’ role is to increase the grammatical capabilities of Persian language. The grammatical capabilities mean a collection of resources or capacities that a language puts at the disposal of its own users to be able to communicate more easily and with less energy along with the greatest efficiency. NizamiGanjavi poetry was investigated in this study to determine how much he was in service of Persian language. This article aims at verifying how Nizami committed the innovations within the constraints of rhyme in his lyrics, so that not only he added to the beauty and innovation of his poems, but also had great services to Persian and other poets after him.